Ommerschans/Ommen – Met de transformatie van een opslagloods aan de rand van de Ommerschans moet een bezoekerscentrum voor het gelijknamige voormalige vestingwerk en bedelaarsgesticht realiteit worden. Zo’n meertalig centrum is niet alleen een al lang gekoesterde wens van de Historische Vereniging de Ommerschans. Het is ook een randvoorwaarde voor het behouden van het recent verkregen Europees erfgoedlabel (European Heritage Label).

Rietdekker

De afgelopen jaren werd door de vereniging naar meerdere mogelijkheden gekeken waar het verhaal van de Ommerschans zou kunnen worden uitgedragen. “Een dergelijke voorziening is wat ons betreft een belangrijke randvoorwaarde voor de continuïteit van het werk van de vereniging”, aldus het bestuur van de historische vereniging. Helaas lukte het tot voor kort niet op de spreekwoordelijke puzzelstukjes bij elkaar te krijgen. Een permanent bezoekerscentrum in de Veldzichthoeve, waar nu een deel van wordt gebruikt, bleek geen toekomst hebben.

Eind 2020 kwam er toevalligerwijs een nieuw en perspectiefvol ‘spoor’ in beeld. Via een ledenvergadering hoorde Arend-Jan Slager, dat na meerdere pogingen, het realiseren van een bezoekerscentrum in de Veldzichthoeve op niets uitliep. Slager is rietdekker, en heeft zodoende veel interesse in erfgoed. Op luttele meters van de plek waar het vestingwerk ooit stond, heeft hij een opslagloods van zijn rietdekkersbedrijf.

De vereniging vroeg aan Slager of er wellicht mogelijkheden waren om zijn loods te gebruiken voor het voornoemde centrum. Slager wil graag plek bieden aan het overbrengen van het immateriële erfgoed, en reageerde er enthousiast en positief op. Samen met de vereniging werd gekeken naar de verschillende opties en mogelijke scenario’s. Het plan daarbij werd in ieder geval om de verder kale opslagloods met een verbouwing te transformeren naar een hoogwaardig informatiecentrum.

Kleinschalig

Daarbij is het natuurlijk wel een gegeven dat Slager de loods niet langer kan gebruiken voor zijn bedrijf, en voor de opslag van materialen en machines moet verhuizen. Een plek op het nabijgelegen industrieterrein Katingerveld ligt dan voor de hand, wat een forse investering voor Slager mee zal brengen. Volgens de plannen blijft Slager wel eigenaar van het pand aan de Balkerweg. In eerste instantie was het idee dat hij de ruimtes in het pand deels zou gaan verhuren, bijvoorbeeld voor culturele activiteiten en vergaderingen.

Dat voorstel werd november vorig jaar voorgelegd aan de raadscommissie. Maar in die vergadering spraken omwonenden hun zorgen uit. Ze vreesden dat de omvang en het activiteitenpatroon van het pand een faciliteit zou maken die niet in de omgeving past, en te veel drukte in het kleine (natuur)gebied met zich mee zou brengen. Daar lag voor de bewoners vooral het bezwaar, en ook de politiek had de nodige bedenkingen bij die exploitatie.

Afgelopen december is er, na eerdere overleggen, opnieuw gesproken met de bewonersdelegatie. Waarbij de zorgen over de landelijke inpassing, en de eventuele drukte van bezoekersstromen ter sprake zijn gekomen, evenals een proactieve participatievorm met de buurt. De initiatiefnemers en de gemeenten hebben overlegd. En dat heeft tot een kleinschaligere invulling geleid waarbij de Historische Vereniging de Ommerschans de enige huurder van het bezoekerscentrum is.

De exploitatie van het centrum komt dan voor rekening van een nog op te zetten beheersstichting. De vereniging mag er vrij over beschikken, en er dus ook inkomsten uit verwerven. Dat alles wel onder de expliciete voorwaarde dat de ruimten niet aan derden worden verhuurd. “Daar was aanvankelijk wel sprake van, om de exploitatie rond te krijgen, maar dat is nu niet meer noodzakelijk”, aldus wethouder Ko Scheele.

Het centrum zal alleen voor bezoekers geopend zijn als er bemensing is, in de basis zal dit voornamelijk op zaterdagen en zondagen zijn. Daarnaast zal voor groepen, op afspraak, het centrum worden gebruikt als startpunt voor rondleidingen. Het gaat daarbij voornamelijk om wandelingen, maar het kan ook om fietstochten gaan. Daarnaast heeft de vereniging aangegeven naar een nauwe samenwerking met het Cultuurhistorisch Centrum Ommen (CCO) en de Historische Vereniging Avereest (HVA) toe te willen werken.

Met kleinschaligheid als uitgangspunt is het ontwerp van het bezoekerscentrum, naar de wens van de buurt, meer ingetogen geworden. De schuur wordt nog steeds helemaal gerenoveerd, met binnen onder andere een presentatieruimte. Maar praktisch gezien blijft de ‘schuur’ uitstraling van de bestaande loods behouden, en worden er vooral enkele ramen toegevoegd. Volgens het ontwerp wordt de ingang aan de zuidkant gepositioneerd, met uitzicht op de Ommerschans.

Verkeer

Over de eventueel verwachte verkeersproblemen is en wordt nog verder gesproken met de provincie. Er is onder meer geopperd om verkeer remmende maatregelen te nemen op de doorgaande Balkerweg. Bijvoorbeeld met het plaatsen van houten vangrails of waarschuwingsborden voor overstekende wandelaars. Om het parkeren in goede banen te leiden is met Veldzicht afgesproken dat in ieder geval in de weekenden gebruik kan worden gemaakt van de hoofdparkeerplaats tegenover de hoofdingang van het Centrum voor Transculturele Psychiatrie.

Wethouder Scheele deelde tijdens de vergadering dat er inmiddels ook plannen zijn om die parkeerplaats uit te breiden, om de parkeeroverlast in Balkbrug zelf in te perken. “Dat biedt meer kansen voor parkeren voor bezoekers van Ommerschans, ook op doordeweekse dagen.” Voor mensen die wat slechter ter been zijn worden dichter bij het centrum parkeergelegenheden gerealiseerd.

Om de parkeerplaats direct naast de Balkerweg (bij het kanon) te ontlasten wordt gekeken of er wanneer dat nodig is op het veldje tegenover de Veldzichthoeve -die in het verleden bij evenementen ook wel eens is gebruikt- ook incidenteel geparkeerd kan worden. Vooral het rustiger doen worden van de parkeerplaats aan de Balkerweg is een wens van de bewonersdelegatie.

Vier ton

De kosten voor de renovatie en inpandige verbouwing van de opslagloods zijn geraamd op 400.000 euro. Het voornemen is dat Ommen daarvan 75.000 euro voor haar rekening neemt; Hardenberg zou dan eenzelfde bedrag bijdragen. De resterende 250.000 euro komt dan op het bordje van de provincie terecht. De vereniging moet volgens de begroting elk jaar 12.000 euro betalen voor de huur van het centrum. Volgens de plannen komen beide gemeenten daarin vervolgens tegemoet door elk de helft bij te dragen met een structurele subsidie. Met die huursubsidie draait het centrum volgens de exploitatiebegroting quitte.

Aan zet

Het voorstel is tijdens de vergadering van de raadscommissie van afgelopen donderdag als hamerstuk doorgestuurd naar de komende raadsvergadering op 3 februari. Daarmee is het echter nog niet in beton gegoten. Ervan uitgaande dat het besluit over twee weken bekrachtigd wordt: is het nog aan de gemeente Hardenberg en de Provincie Overijsel om te besluiten over hun substantiële deel van de gezamenlijke financiering. Mocht dat niet slagen, zal het huidige plan niet kunnen worden gerealiseerd, en moet men terug naar de tekentafel. In die zin is er geen risico voor de gemeente Ommen; mochten de twee andere partijen besluiten niet te volgen.