Ommen – Er werd de afgelopen tijd al veel gesproken over hoe de nieuwe fietstunnel onder de N340 verbonden moet worden met Ommen. Daarbij liepen de gemoederen af en toe hoog op, maar uiteindelijk uitte iedereen zich content met de uitkomst. De bewuste tunnel werd aangelegd door de provincie Overijssel, en de gemeente moest daarna zorgen voor aansluiting op de gemeentelijke wegen. Maar na een tegenvallende ontwikkeling is de gemeente nu praktisch weer terug bij het begin.

Rechtdoor

Het dagelijks bestuur van de gemeente stelde voor om vanaf de tunnel rechtdoor over de tussen liggende akker een fietspad aan te leggen naar het Broekdijkje, deze vervolgens te verharden, en de fietsers dan over de Kievitstraat te sturen. Maar de aanwonenden van die straat zagen dat totaal niet zitten. Ze vreesden drukte -de gemeente schatte maximaal 900 dagelijkse fietsbewegingen- en eventueel verkeersonveilige situaties.

Het merendeel van de aanwonenden verenigden zich in een bewonersgroep, en opperde om de fietsroute via het noorden om de Dante te laten gaan; via de Balkerweg. Ook de politiek was -mede door de geschetste drukte- in eerste instantie niet overtuigd van een route over de Kievitstraat. Het college trok het voorstel terug om de evenwichten tussen de opties opnieuw af te wegen, maar bleef uiteindelijk bij haar voorstel.

Amendement

Tijdens de raadsvergadering van 4 maart 2021 was het aan de gemeenteraad om een besluit te nemen. Het CDA kwam in die vergadering -gesteund door de VVD, PvdA, en VOV- met een amendement op het voorstel. Daarmee zou het fietspad zodra het uit de tunnel komt afbuigen, en in de nabijheid van de Hessenweg West worden aangesloten op het Broekdijkje. Een kleine 200 meter noordelijker dan het college voorstelde. Het aangewezen fietstracé zou dan formeel nog wel over de Kievitstraat lopen. Het college had daar weinig bezwaar tegen.

Tijdens de vergadering schaarde ook D66 zich achter het amendement. Alleen coalitiepartijen LPO en CU spraken zich uit tegen de wijziging. Volgens deze partijen zou de participatie ermee buiten spel worden gezet; het voorstel van het college was immers gebaseerd op het advies van de klankbordgroep. De beide partijen stemden dan ook tegen, maar er was al voldoende steun voor het amendement. Het aangepaste voorstel van het college werd vervolgens unaniem aangenomen.

Hoewel het niet was waar de groep bewoners van de Kievitstraat om vroeg, waren zij uiteindelijk wel tevreden met het besluit. Ook het Plaatselijk Belang Varsen, dat de fietsroute juist via de kortst mogelijke weg naar de Kievitstraat wilde, uitte zich content met de uitkomst.

Fietsstraat

Na het besluit ging het dagelijks bestuur van de gemeente bezig met de definitieve uitwerking. Ondertussen werd op de akker een als tijdelijk bedoeld fietspad aangelegd, en de doorgaande delen van het Broekdijkje voorzien van een laag asfalt. De verbinding kon daarmee zoals eerder was afgesproken wel in gebruik worden genomen bij het begin van het nieuwe schooljaar.

In overleg met de omgeving werd niet veel later aan de westkant van de brug over het Ommerkanaal een paaltje geplaatst in het Broekdijkje. De bedoeling is dat sluipverkeer hiermee wordt tegengehouden. Ondanks dat er ook betonnen blokken naast zijn geplaatst, is de afsluiting met een naastgelegen akker nog niet helemaal effectief gebleken.

Suggestiestroken

Met amendement werd de voorgestelde eventueel ingrijpende herinrichting van een groot deel van de Kievitstraat ook geschrapt. De straat is volgens de politiek niet inherent onveilig, en de meest ingrijpende maatregelen -die acht ton zouden kosten- vonden zowel de raad als de aanwonenden van de straat ‘te veel van het goede’.

In het ontwerp dat het college inmiddels heeft opgesteld komen op het langste en brede deel -globaal tussen beide kruisingen met de Merelstraat- fietssuggestiestroken. Het smallere gedeelte aan het einde van de straat wordt dan heringericht als fietsstraat, met een daarvan losstaande strook voor parkeren. Het stuk Hessenweg West aan de westkant van de N340 wordt volgens het ontwerp eveneens heringericht als fietsstraat.

Subsidie

Dat moet natuurlijk ook allemaal betaald worden. Tijdens het opstellen van het voorstel, sprak het college meerdere keren met de provincie Overijssel over de mogelijkheden van een subsidie voor de in het voorstel beoogde fietsroute. Daar werd positief op gereageerd, en eind 2020 werd het project aangemeld voor een subsidie, welke de provincie vervolgens opnam in haar verdelingsvoorstel. Omdat de fietsroute aangemerkt kan worden als snelle fietsroute gaf de provincie aan boven op de reguliere subsidie van 50%, nog eens 25% extra subsidie te geven.

Zeer rijkelijk volgens verkeerswethouder Leo Bongers. En de driekwart subsidie nam het dagelijks bestuur dan ook mee in het voorstel aan de raad; hoewel er op dat moment formeel nog geen definitieve beschikking was. Op dat moment werden de kosten van het geheel geraamd op 1.080.000 euro. Het dagelijks bestuur rekende dan ook dat driekwart van dat bedrag gesubsidieerd zou worden, ter waarde van 810.000 euro.

De gemeentelijke investering zou dan op 270.000 euro uitkomen. Tijdens de vergadering van 4 maart vorig jaar kon de wethouder nog niet aangegeven wat de gevolgen van het amendement voor de subsidie zouden zijn. Wel was duidelijk dat de aanpassingen naar alle waarschijnlijk extra kosten met zich mee zou brengen die niet onder de subsidie vallen.

Het afbuigen van het fietspad zou logischerwijs ook andere consequenties met zich meebrengen, zoals ruimtelijke procedures en grondverwerving. In afwachting van wat de totale financiële gevolgen zouden zijn werd het project noodzakelijkerwijs opgedeeld. De raad besloot in juni 2021 namelijk dat 324.000 euro van het totaalbedrag naar de realisatie van de rotonde bij de Danteweg en de aanpassingen van de kruising met de Patrijsstraat gaat.

Die laatstgenoemde aanpassingen zijn deels om de omgeving van het Kindplein West te verbeteren, en de provincie ziet het als onderdeel van de route die gesubsidieerd kan worden. De gemeentelijke bijdrage voor die kruispunten zou dan uit het potje van Kindplein West komen, en de subsidie vanuit het project Fietsverbindingen Dante. Hierdoor zou ook bij deze aanpassingen driekwart worden gesubsidieerd door de provincie.

Het plan was daarbij om alle werkzaamheden zoveel mogelijk combineren. Dat zou voordelig zijn, en bovendien kan de overlast voor de buurt daarmee geminimaliseerd worden. Maar aangezien het nieuwe Kindplein West inmiddels is opgeleverd, en de eerste leerlingen binnenkort hun intrek nemen, moest om tijdig met de realisatie te kunnen beginnen de aanbesteding van de projecten wel vorige maand van start gaan. Daarvoor moet dan natuurlijk wel de nodige financiële dekking zijn; een deel van het overgehevelde bedrag bestaat uit de verwachte subsidie.

Afbreuk

Terwijl het college bezig was met het ontwerp, werd er na het besluit op ambtelijk en bestuurlijk niveau overleg gevoerd met de provincie over de subsidie. Ondertussen werd de raad geïnformeerd dat de nieuwe aftakking uit het amendement in ieder geval niet gesubsidieerd zou worden; de rest van de financiële consequenties waren toen nog niet bekend. Verscheidende brieven gingen heen en weer, maar uiteindelijk kwam de gemeente van een koude kermis thuis.

Hoewel het aan de gemeente is hoe ze de infrastructuur buiten de tunnel inricht, stelt de provincie wel voorwaarden aan de subsidie. De gemeente trachtte de afbuiging als minimale wijziging te brengen, maar de provincie ziet dat niet zo. ‘Wij houden ons vast aan de snelle fietsroute, zoals bestuurlijk besproken is. De door u gevraagde wijziging doet naar onze mening af aan de functie en het beeld van een snelle fietsroute’, schrijft de provincie bij de uiteindelijk beschikking op 6 augustus 2021.

De provincie schrijft in die brief dat als de route op de gewijzigde manier aangelegd wordt, ze de 25% extra subsidie voor de snelfietsroute niet meer zal verlenen; en dus nog maar de reguliere 50% van het gehele project subsidieert. In de route Broekdijkje-Balkerweg ziet de provincie helemaal geen meerwaarde: ‘De Provincie subsidieert alleen de route via de Kievitstraat. Het asfalteren van het Broekdijkje richting Balkerweg is een nadrukkelijke wens van uw raad en niet van de Provincie.’ De kosten daarvan neemt het dan ook niet mee in het totaal te subsidiëren bedrag, en de 36.000 euro verwachte subsidie wordt niet verleend.

Alles verrekend betekent het dat er 258.000 euro minder subsidie van de provincie zal komen als het fietspad volgens het amendement wordt aangelegd. Bij het aanleggen van het fietspad zelf leek de gemeente een meevaller te krijgen, omdat de huidige grondeigenaar kostenneutraal wilde ruilen. Toch is er voor de aanleg van die afbuiging 75.000 euro extra nodig, onder andere voor het opruimen van het huidige fietspad, en het aanleggen van een nieuw pad.

369.000

Per saldo betekent het dat er naast de gemeentelijke investering van 270.000 euro, nog eens 369.000 euro extra gemeentegeld nodig zou zijn om het geamendeerde besluit te kunnen realiseren. Zodoende stelde het college een begrotingswijziging voor, om dat extra budget beschikbaar te maken. Dat voorstel werd afgelopen 9 december behandeld door de raadscommissie. Maar bij dat vooroverleg werd al snel duidelijk dat de politiek dat niet zag zitten.

De leden van de raadscommissie wilden weten wat de gevolgen zouden zijn als het begrotingsvoorstel niet werd aangenomen, en wat de mogelijkheden waren om het eerder genomen besluit van maar 2021 te herzien. Ook belanghebbenden spraken zich uit tegen de extra kosten. Zo vindt de Werkgroep Bewonersgroep Hessenweg West dat het huidige -in principe tijdelijk met betonklinkers aangelegde- fietspad meer dan prima voldoet, en het weer afbreken daarvan kapitaalvernietiging zou zijn.

Zij vinden het ook begrijpelijk en terecht dat de provincie wil korten op subsidiegelden. “Naar onze mening heeft u bij uw besluitvorming zich onvoldoende gerealiseerd wat de consequenties zijn van uw besluit”, schrijft de groep aan de gemeenteraad. Ook het Plaatselijk Belang Varsen vindt dat het huidige fietspad aan de voorwaarden van een snelle en veilige fietsverbinding voldoet. Ze vragen in hun schrijven nog maar eens om de huidige situatie, die in feite overeenkomt met het initiële voorstel, te houden zoals die is.

Herzien

Het college had na de vergadering van de raadscommissie ook al wel door dat het begrotingsvoorstel geen kans van slagen had. Daags voor de besluitvormende raadsvergadering op 16 december schreef het een brief aan de gemeenteraad. Daarin gaf het aan dat teruggaan naar het oorspronkelijke voorstel een nieuw besluit van de raad vereist. Maar ook dat verder uitstellen van de start van de aanbesteding en realisatie niet gewenst is, omdat het totaalpakket dan niet voor de geplande opening van het Kindplein West opgeleverd kan worden.

In de brief stelde het voor dat als de raad terug wil naar het oorspronkelijke voorstel van 4 maart 2021, het aan het college vraagt om de aanbesteding op basis van dat voorstel alvast te starten. En dat dan bij de raadsvergadering van 3 februari dit jaar te autoriseren. Daar stemde de gemeenteraad uiteindelijk mee in. “Op het moment van besluitvorming op 4 maart was nog niet bekend hoe de kruispunten heringericht zouden worden. Ook was toen nog niet bekend wat de exacte kosten zouden zijn van de aanpassing op het destijds voorgestelde traject”, zei Marinus Dunnewind (CDA), de originele indiener van het amendement.

Inmiddels zijn die consequenties dus wel bekend. “Daarnaast weten we dat de genoemde kruispunten verkeersveilig zullen worden ingericht. Alles samenvoegend rest de vraag of we de route via de Balkerweg veiliger achten, en prefereren we deze dan boven de Kievitstraat, waar de aanpassingen ook voor een verkeersveilige afwikkeling van het verkeer zorgen”, vervolgde Dunnewind. “Het bedrag van 369.000 euro is dan wat ons betreft niet evenredig.”

Ook Richard Smits (VVD) gaf aan het amendement mede ingediend te hebben in verband met de verkeersveiligheid. “De kritische bewoners van de Kievitstraat geven aan dat het aantal fietsbewegingen aanzienlijk lager is dan voorspeld”, merkte hij op. Door dat beperkte aantal gebruikers vindt hij dat dit argument grotendeels komt te vervallen, en ziet dan ook geen reden meer om het fietspad zo af te buigen dat de fietsers verleid worden om buiten de wijk om te gaan.

“Wij vragen ons wel af waar dat enorme verschil in bewegingen vandaan komt. Het rapport dat als basis is gebruikt is niet realistisch gebleken. Dat heeft veel onnodige energie voor dit voorstel gekost”, zei de fractievoorzitter. “Als we dan kijken naar de meerprijs van die kosten, kunnen we dat niet billijken en zullen we tegen stemmen.” De ChristenUnie gaf tijdens de vergadering van de raadscommissie al aan dat het bedrag onbespreekbaar was, en vroeg het fietspad wat er nu ligt te handhaven. “Teruggaan naar het oorspronkelijke voorstel van vier maart zou ons voorkeur hebben”, aldus raadslid Gerard Marsman.

De LPO, die eerder dit net als de CU tegen het amendement stemden, had eveneens geen trek in de extra kosten. “Voor het aanzien van de gemeentepolitiek zou het een hele kwalijke zaak zijn als het amendement tegen deze kosten toch uitgevoerd zou worden”, zei fractievoorzitter Dick Remmers. “En daarbij blijken de aangenomen aantallen van fietsers ook nog veel lager te zijn. Daarbij geeft het hopelijk ook vertrouwen aan deelnemers van de klankbordgroep en bewoners van het buitengebied als hun advies wordt overgenomen; en hun belangen niet ondergeschoven worden.”

De raad ging akkoord met het voorstel van het college om alvast te starten met het oorspronkelijke plan, en dit komende raadsvergadering formeel te autoriseren.

Zekerheid

Maar de fracties wilden wel weten hoe het vervolgproces er nu uit gaat zien. “We vragen ons af wat de gevolgen zijn voor de te verkrijgen subsidie als de aanbesteding al is gestart voordat de raad een besluit neemt, en of de driekwart subsidie dan nog wel is veiliggesteld”, vroeg Dunnewind (CDA) aan het college. “Als we op 3 februari dat besluit nemen, en we lopen daardoor de subsidie alsnog mis, dan zijn we nog verder van huis zijn”, merkte Henri Mors (D66) op.

Volgens de wethouder ontstaan daar geen problemen in. “Wij moeten verantwoording afleggen aan het einde van de rit, daarvoor hebben we een soort verslagleggingsplicht. Dat eindverslag moeten we uiterlijk voor 1 oktober 2022 indienen”, verklaard Bongers. Op basis daarvan wordt dan de subsidie verleend. “Als wij het tracé uitvoeren zoals het oorspronkelijk collegevoorstel was, dan halen wij gewoon 75% subsidie. De subsidieaanvraag hebben wij proforma al eerder gedaan in het jaar. Ik kan u geruststellen, de provincie zal zijn toezegging nakomen, als wij ook onze toezegging nakomen.”

Mors (D66) wilde toch zekerheid dat als het besluit over het jaar heen gaat, er nog wel drie kwart subsidie komt. “Proforma kan ten alle tijden nog afgewezen worden. Is er van provincie daadwerkelijk toezegging als we teruggaan naar oorspronkelijke besluit”, vroeg Mors aan. Die toezegging is er volgens wethouder Bongers. De wethouder zegde op verzoek van Mors ook toe om de raad op de hoogte te houden over het subsidieproces.

Onverwacht

De volksvertegenwoordigers schrokken van de financiële gevolgen. Maar waren vooral ontstemd dat bij het nemen van het besluit, deze consequenties niet bekend waren, en dat juist door realisatie van dat besluit een deel van de subsidie weg zou vallen. “Hebben wij nou destijds zitten slapen”, vroeg Mors (D66) hardop af. “Als het nu zo duidelijk is, waarom was het bij de vergadering (van 4 maart 2021, red.) dan niet duidelijk.” Ook de VOV was niet te spreken over het verloop. “We vinden dat we als fractie onvoldoende adequaat door de verantwoordelijk wethouder zijn geïnformeerd”, zei financieel woordvoerder Gerrit Middelkamp van die partij.

“Als we nu kijken naar het financiële debacle dat voorligt, dan kunnen we naar onze mening niet zomaar de problematiek afwentelen naar de provincie, maar zullen we ook naar onszelf, ons eigen functioneren moeten kijken. Hoe dit zover heeft kunnen komen.” De VOV-fractie vindt dat het college beter geïnformeerd moet zijn over voorwaarden die horen bij subsidies, en de eventuele consequenties bij afwijken daarvan. “Wijzigingen kunnen duidelijk een behoorlijke impact hebben.”

In mei van dit jaar waarschuwde de provincie middels een brief al dat als er van de eerder besproken plannen afgeweken zou worden, de subsidieverlening er wel eens anders uit zou kunnen komen te zien. “Eigenlijk zouden toen alle alarmbellen al af moeten zijn gegaan. Hoe heeft het college op dit punt geacteerd?”, vroeg Middelkamp. Middelkamp noemde het bovendien zeer onverstandig om nog niet toegekende subsidies al wel in te boeken en mee te nemen in een begroting. “Nu krijgen we achteraf te kampen met een begrotingswijziging. Kan de raad beter en tijdiger worden geïnformeerd in de toekomst?”

Taak

Wethouders Bongers was van mening dat het bestuur de raad wel goed heeft geïnformeerd. “Wij hebben in ieder geval gedurende de twee jaar dat dit traject loopt u continue op de hoogte gebracht, met allerlei reportages. U bent twee jaar lang in de gelegenheid geweest om vragen te stellen, zowel bij ons, als ook naar de provincie”, verklaarde de verantwoordelijk wethouder. “Dus in die zin waren wij volledig transparant, en hebben u volledig voorgelicht. Op het moment dat een fractie, of een partij of de raad kiest voor een amendement dan moet men zich daar ook van bewust zijn wat de consequenties zijn.”

De wethouder gaf aan dat in zijn ogen tijdens de vergadering van 4 maart 2021 duidelijk is aangegeven dat het college terug zou komen met alle consequenties. “Niet alleen geld, ook andere dingen zoals grondverwerving bijvoorbeeld. Maar dat zijn wel dingen waar je over in gesprek moet, en dat duurt even. Wij hebben ons in dat opzicht aan de afspraken gehouden.”

Maar die verantwoording viel bij een groot deel van de raadsleden verkeerd, en deed de gemoederen nog één laatste keer op lopen. “Ik vrees dat we in twee totaal verschillende werelden leven, praten we hier nog steeds over dezelfde gemeente Ommen waar we in zitten? Want in mijn optiek is het nog steeds zo dat als er een voorstel van het college komt, het de taak is van het college om ons te informeren, en wij op basis daarvan een besluit nemen”, reageerde een enigszins verbouwereerde Henri Mors (D66).

“Dus als er een wijziging op dat voorstel komt, dan vrees ik dat ik ook van het college verwacht dat zij ons informeert over wat de consequenties daarvan zijn. Zeker als die bekend zijn. Dat is niet gebeurd. Het zou gesubsidieerd worden, op basis daarvan hebben we een besluit genomen”, benadrukte Mors. Middelkamp (VOV) reageerde vergelijkbaar: “Duidelijk is dat de raad de begrotingswijziging niet wil. Als we op tijd waren geïnformeerd, dan hadden we deze discussies en wijzigingen kunnen besparen. Hadden we geweten op 4 maart dat er 369.000 euro extra verschil zou zijn, dan hadden we daar blijkbaar niet voor gekozen.”

Dat wethouder Bongers opperde dat de raad vragen kon stellen bij de provincie verbaasde Middelkamp. “Is het dan de bedoeling dat we als raad, als de wethouder dat serieus meent, dan voortaan zelf met de provincie om tafel gaan om goed te onderzoeken dat als we een amendement indienen, waar notabene instaat dat dat budgetneutraal moet, wat de subsidie aanvraag behelst, en wat de consequenties zijn als we een zijpaadje doen”, vroeg een verbijsterde Middelkamp. “En dan daarmee het college overbodig maken? Dus ik weet echt niet hoe serieus ik het voorstel van de wethouder moet nemen.”

Daar kwam vanuit de wethouder een verder weinig inhoudelijk antwoord op: “Dat is een politieke afweging. Daar kun je met elkaar van mening verschillen. Maar ik denk dat we nu met elkaar in het belang van de gebruikers van dit tracé moeten denken.” Dat laatste erkende Middelkamp ook: “Niemand zit te wachten op onveilige situaties of wat dan ook.” Maar hij wilde bij wijze van interruptie wel nog een maal van de wethouder horen dat het college van mening is dat het de raad goed heeft geïnformeerd.

“Er zijn continue veel ontwikkelingen geweest. Maar we zijn volledig transparant geweest. U heeft uit mijn antwoorden al kunnen destilleren dat wij u geïnformeerd hebben”, reageerde Bongers. “U kunt zeggen dat als we dat van tevoren allemaal hadden geweten, het makkelijker was geweest. Dat denk ik ook. Alleen is het een interactief proces geweest, en nu zitten we in de eindfase.”

Na vele uren vergaderen, en vele uren ambtelijke inzet, is de gemeente nu praktisch dus weer terug bij het begin. Zoals eigenlijk van tevoren al wel duidelijk was stemde de gehele raad tegen de begrotingswijziging. Het besluit om terug te keren naar het oorspronkelijke voorstel wordt tijdens de raadsvergadering van 3 februari voor de formaliteit geautoriseerd, en zal waarschijnlijk als hamerstuk passeren.