Ommen – Taxichauffeur Gerben van Dam is vanmorgen verrast met de toekenning van de Erepenning voor Menslievend Hulpbetoon. Tijdens een feestelijke ceremonie vanmorgen in de raadszaal van Ommen werd Van Dam gehuldigd en kreeg hij de bijhorende decoratie opgespeld door burgemeester Hans Vroomen. Van Dam werd vanmorgen met een fictieve opdracht van zijn werkgever Taxi Steen naar het gemeentehuis gestuurd. “Ik kreeg de opdracht een delegatie op te halen voor een dagje uit”, aldus de beduusde Van Dam. Toen hij het gemeentehuis binnenliep stond burgemeester Hans Vroomen hem op te wachten. “Ik dacht: o wat leuk die gaat ook mee.” Niet opmerkend dat de burgemeester de ambtsketen droeg liep hij mee naar de raadszaal om ‘de rest van de delegatie op te halen’. Daar werd hij opgewacht door onder andere familie, vrienden en collega’s.

Heldenactie

De 61-jarige Gerben van Dam ontving de onderscheiding omdat hij op 6 september 2019 met gevaar voor eigen leven het leven iemand anders redde. Rond het middaguur van die bewuste vrijdag reed Van Dam voor een rit naar het Vechtgenotenhuis aan de Beerzerweg. Toen hij daar linksaf wou slaan zag hij in een glimp dat iemand op de tegenovergelegen spoorwegovergang lag. De Tsjechische Lucas Polak was met zijn driewielige handbike rolstoel vast komen te zitten in de rails, en kon zelfstandig niet meer loskomen. Terwijl de bellen rinkelen en de rode lampen knipperen zijn de spoorbomen al volledig naar beneden voor een naderende trein vanaf het station Ommen. Van Dam stuurt zijn taxibus van werkgever Taxi Steen uit Ommen naar de overweg. “Ik bedacht me geen moment, en sprong uit de bus”, vertelde Van Dam afgelopen september.

De chauffeur gaat met gevaar voor eigen leven naar de vastzittende man toe om hem van het spoor te helpen. Dan blijkt dat niet alleen de rolstoel vast zit, maar dat de toen 28-jarige Tsjech ook met zijn voet klem zit. “Hij lag of hing op één of andere manier onder zijn rolstoel, het ging zo snel. Hoe het precies zat weet ik eigenlijk niet.” Van Dam weet uit eindelijk de man aan zijn jas uit zijn stoel én schoen te trekken, en in veiligheid te brengen. Terwijl beiden nog maar amper van de overweg zijn stormt de in alle macht remmende trein over de overweg. “Het was echt secondewerk, die trein had geen moment eerder moeten komen”, zei Van Dam vorig jaar. De handbike rolstoel wordt volledig aan gruzelementen gereden en tegen een pilaar naast het spoor geworpen, de brokstukken lagen tot tientallen meters verderop verspreid. De achtergebleven schoen van de ‘geluksvogel’ werd aan flarden gereden, rode resten van de gymp op de spoorbalk bleven als getuige achter van het geweld dat net was gepasseerd.

Van Dam vangt de man op in zijn taxibus in afwachting van de hulpdiensten. Terwijl de geschrokken mannen wachten kwam de vriendin van Polak aanfietsen, en vroeg aan Gerben wat er gebeurd was. “Ik vertelde dat er iemand met een rolstoel vast zat op het spoor en dat ik hem er net had afgetrokken. Ze vertrok helemaal van kleur, en rende naar de bus.” De man werd gecontroleerd door ambulancepersoneel, maar kwam wonderbaarlijk ongeschonden uit de ijzingwekkende situatie. De Tsjech was via een Europees uitwisselingsprogramma in Nederland. Burgemeester Hans Vroomen bedankte Van Dam een aantal dagen na zijn dappere daad al persoonlijk, maar besloot de dankbaarheid kracht bij te zetten door de vandaag uitgereikte Koninklijke onderscheiding voor hem aan te vragen. “Hij is mijn held van 2019”, aldus de burgemeester.

Onderscheiding

Hoewel ze wel bestaan worden dapperheidsonderscheidingen maar zelden uitgereikt in Nederland. Door Koning Willem I werd in 1815 de Militaire Willemsorde ingesteld; voor militairen die zich onderscheiden door hun moed, beleid en hun trouw in de strijd. In 1822 werd door dezelfde koning de Erepenning voor Menslievend Hulpbetoon ingesteld. Naar aanleiding van het redden van een militair uit een waterput vond de koning dat deze nieuwe onderscheiding er moest komen. De redders hadden immers wel dapper opgetreden, maar niet in een gevechtssituatie. De Erepenning voor Menslievend Hulpbetoon is een onderscheiding die bedoel is voor ‘hen die een menslievende daad hebben verricht, die de kenmerken draagt van moed, beleid en zelfopoffering’. De onderscheiding is, na de Militaire Willems-Orde, de oudste nog bestaande Nederlandse dapperheidsonderscheiding. Het is voor het eerst dat deze onderscheiding in Ommen is uitgereikt.

“Bij ons, in onze Nedersaksische regio, is het ook al heel snel: doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg. Dan denk je niet snel aan het huldigen van iemand. Die Nederlandse, of Nedersaksische terughoudendheid, zou jou echter geen recht doen. Het zou geen recht doen aan jouw moed, je weloverwogenheid en je opofferingsgezindheid. Jouw moed om een medeburger te redden”, zei Vroomen tegen Van Dam. “Daarom vind ik het een voorrecht om jou te mogen melden: dat het Zijne Majesteit de Koning heeft behaagd, vanwege je moedige inzet, jou de Erepenning voor Menslievend Hulpbetoon in brons toe te kennen.” Van Dam kreeg de bijhorende decoratie opgespeld door burgemeester Hans Vroomen, en werd ook gefeliciteerd door burgemeester Peter Snijders van Zwolle, waar Van Dam woont. “Ik vind het geweldig dat de burgemeester [van Ommen] het initiatief heeft genomen om deze erepenning aan te vragen. Het enige wat ik nog wil zeggen is dat wij als gemeentebestuur van Zwolle ook ongelofelijk trots zijn op zo’n moedige en dappere Zwollenaar”, aldus Snijders.

Overdonderd

Van Dam werd compleet overdonderd door de huldiging. “Ik had dit helemaal nooit meer verwacht. Ik heb de draad al gewoon weer opgepakt.” Ondanks de nuchterheid van Van Dam grijpt de onderscheiding hem wel aan. “Het spookt me toch elke dag nog wel door het hoofd. En elke keer als ik er langs kom schiet het me weer voor de ogen langs”, verteld de verbouwereerde chauffeur vanmorgen. “Ik waardeer het. Maar ik vind me zelf echt geen held, het is gewoon de menselijke plicht. Ik zou het zo weer doen. Maar dat beeld van die rolstoel die onder die trein verdwijnt… dat zal ik niet snel vergeten.”

Polak is weer terug naar Tsjechië en kon er zelf vandaag helaas niet bij zijn vanwege een ziekenhuisopname.