Ommen – De gemeenteraad van Ommen heeft vorige week met de kleinst mogelijke meerderheid van één zetel ingestemd met een drie jaar durende proef met bollenteelt ín twee grondwater beschermingsgebieden. Met een motie wordt er nog wel alles aan gedaan om de daadwerkelijke pilot alsnog te voorkomen.

De pilot is een omstreden onderwerp dat al jaren sleept, en duidelijk nog steeds leeft onder de inwoners van Ommen. Tijdens de vergadering van de raadscommissie op 20 mei maakten maar liefst negen insprekers gebruik van de gelegenheid, en nog eens twee reacties kwamen schriftelijk binnen. De raadscommissie vergaderde er bijna twee en half uur over.

Pesticiden

Er werden door de insprekers ernstige zorgen geuit over de gewasbeschermingsmiddelen die gebruikt worden bij de teelt van bloembollen. “Het gebruik van pesticiden brengt ernstige gezondheidsrisico’s met zich mee, zowel voor jonge kinderen als voor volwassenen”, vertelde Dana Smook-Hilberink bij haar inspraak. Middels onderzoek wordt volgens haar steeds meer inzicht verkregen als het gaat om de mogelijke relatie tussen sommige gewasbeschermers en bijvoorbeeld de ziekte van Parkinson. “U bent niet in staat onze gezondheid te beschermen als deze proef wordt uitgevoerd.”

Andere insprekers klaagden dat de gemeente, ondanks de controversieel aard van het onderwerp, inwoners en maatschappelijke organisaties niet of nauwelijks bij de besluitvorming had betrokken. Voorzitter Hein Kuijper van natuurvereniging De Vechtstreek bood een door 763 mensen ondertekende petitie aan tegen de pilot.

Ook de leden van de raadscommissie uitte hun bedenkingen bij de plannen. Want wat als na een tijdje blijkt dat er wel onomkeerbare gevolgen zijn voor het drinkwater? Fractievoorzitter Gerrit de Jonge van de VOV pleitte om het voorstel in te trekken, en het onderwerp onderdeel te maken van de besluitvorming voor de nieuwe omgevingsvisie. “Dan kunnen we zien of er draagvlak is. Nu lijkt het op een juridische strijd, niet een strijd om de gezondheid van mensen.”

Juridisch

Het is precies die juridische patstelling waar de gemeenteraad mee worstelt. De gemeente bevindt zich namelijk in een unieke positie. Toen de provincie in 2006 de sier- en bollenteelt aan de regelgeving onttrok, vroeg waterbedrijf Vitens de gemeenteraad om de bollenteelt in het bestemmingplan op te nemen. Maar de gemeenteraad gaf daar geen gehoor aan, en besloot in 2013 om de bollenteelt te verbieden in grondwater beschermingsgebieden. Als enige gemeente in het land, want in alle andere gemeenten wordt dit wel toegestaan.

In 2015 vocht de Land- en Tuinbouworganisatie (LTO) die beslissing aan bij de rechter, en de Raad van State stelde hen uiteindelijk in het gelijk. “Die zei in feite: als u de waterbeschermingsgebieden beter wilt beschermen dan het landelijk geldende niveau dat de provincie hanteert, moet u dat heel goed onderbouwen”, vatte wethouder Bart Jaspers-Faijer het kort samen. De opdracht was dan ook vrij duidelijk, onderbouw het verbod, of het wordt geschrapt.

Inmiddels is er zo’n vijf jaar verstreken, maar van die onderbouwing is het tot nu toe nog niet gekomen. De reden daarvoor is dat de rechter een onderbouwing wil voor de specifieke situatie zoals die in Ommen is. “Daarvoor moeten we informatie inwinnen die ter plaatse is verkregen. We moeten komen tot een juridisch houdbare formulering, en dat kan alleen door deze pilot”, aldus Jaspers Faijer. Uit ingewonnen juridisch advies blijkt ook dat de pilot benadering de voorkeur heeft.

Dilemma

Het dilemma waar de raad voor stond is dat als er niet zou worden ingestemd met de pilot, er geen concrete bewijzen kunnen worden verzameld. Dat zal er dan hoogstwaarschijnlijk tot leiden dat de rechter vindt dat er geen gehoor is gegeven aan de uitspraak uit 2015, met als gevolg dat de rechter het verbod schrapt. Kortom; tegen de pilot stemmen had waarschijnlijk tot het schrappen van het verbod op bollenteelt geleid.

De raadsfracties gaven aan de verontrustende berichten en inspraakacties goed te hebben gehoord. Maar stond zodanig voor een blok dat de consensus leek te zijn dat instemmen met de pilot de minst slechte keuze was, in plaats van mordicus tegen te zijn. Want dan kan de gevreesde bollenteelt binnen de kortste tijd overal worden gevoerd. “Dan kun je beter onder scherpe voorwaarden een pilot bollenteelt uitvoeren dan dat er ongebreideld overal, ook in grondwater beschermingsgebieden, bollenteelt kan plaatsvinden”, aldus Gerard Marsman van de ChristenUnie.

Neerleggen

Het instemmen met de pilot lijkt voor de meerderheid dan ook niet te zijn omdat ze erachter staan, maar omdat het in hun ogen de minst slechte, of eigenlijk de enige keuze is. Maar er zich bij neerleggen deed de gemeenteraad nog niet. Met een motie van coalitiepartijen ChristenUnie en CDA, en oppositiepartijen VVD en D66, wordt nog één laatste poging gedaan om het verbod in stand te houden, zonder dat de omstreden pilot hoeft plaats te vinden.

Marinus Dunnewind (CDA) bracht de flink gevulde motie in. “Laat helder zijn dat, als we ons gevoel volgen, we als CDA Ommen, net als vele verontruste inwoners, liever geen bollenteelt en akkerbouwmatige sierteelt in grondwaterbeschermingsgebieden willen. Maar op basis van de huidige regelgeving kunnen we het niet tegenhouden en kan er op dit moment geteeld worden. Kortom niets doen is voor ons geen optie”, aldus de fractievoorzitter.

Motie

De motie werd met tien stemmen voor en zeven stemmen tegen aangenomen. Het Ommer college wordt er mee opgedragen drie stappen te nemen, één voor één. Om te beginnen wil de raad dat er wordt gekeken of de Raad van State – het hoogste rechtsorgaan in het land- nu nog wel achter haar eigen besluit staat. Dat voortschrijdend inzicht vermoedt Marinus Dunnewind (CDA) wel bij de Raad van State.

Er is veel veranderd in die afgelopen jaren, en de raad wil dat er eerst nog eens goed naar de op het moment beschikbare literatuur en onderzoeken wordt gekeken. Wellicht dat daar nu wel een juridisch houdbaar besluit voldoende mee kan worden onderbouwd. En de Raad van State er mee kan worden overtuigd hun eerder gedane uitspraak te vernietigen en/of te heroverwegen.

Bodemstructuur

Mocht de Raad van State daarmee nog niet overtuigd zijn, moet het college zich vol inzetten op stap 2. Dat is wel een pilot met gewasbeschermingsmiddelen voor bollenteelt, maar niet in grondwaterwingebieden. Daarbij worden de intrekgebieden, net buiten de wingebieden genoemd. Dat moet dan wel terrein zijn die aan veel overeenkomstige voorwaarden voldoen, en dus een vergelijkbare bodemstructuur heeft als de betreffende waterwingebieden Witharen en Hammerflier.

Pilot

Als al dat niet voldoende blijkt om de Raad van State alsnog te overtuigen, is stap 3 om dan toch overgegaan tot de pilot met bollenteelt zoals het voorstel van het college is. Maar daarbij moet dan niet mede-initiatiefnemer Vitens, dat samen met drie telers van de Koninklijke Algemeene Vereeniging voor Bloembollencultuur (KAVB) de proef wil opzetten, de leiding hebben; maar een onafhankelijke en door alle partijen geaccepteerde instantie. De Landbouwuniversiteit Wagengingen werd daarvoor veelvuldig genoemd om toezicht te houden op de resultaten

“We willen niet dat belanghebbenden sturing gaan geven, met andere woorden de slager die zijn eigen vlees keurt”, aldus Marsman (CU). Betrokken particulieren en instanties als de vereniging Natuur en Milieu De Vechtstreek, zouden dan ook betrokken moeten worden bij de opzet van het onderzoek. En mochten in de tussentijd bepaalde beproefde gewasbeschermingsmiddelen verboden worden, moet het gebruik ervan in de proef ook onmiddellijk stoppen. Daarnaast moet de raad tenminste één keer per jaar worden geïnformeerd over het verloop van de pilot.

Stap 3

Die derde stap, toch instemmen met de pilot, was de reden dat collegepartij LPO en de oppositiepartijen VOV en PvdA de motie niet steunden. “Stap 1 en 2 zijn goed, maar stap 3 moeten we niet doen”, betoogde PvdA-fractievoorzitter Hilbert Moerman. “Een pilot houden in grondwater beschermingsgebied om grondwater beschermingsgebieden te beschermen, dat is toch de omgekeerde wereld? Er zijn al veel onderzoeken naar dit soort middelen geweest, we moeten dit gewoon niet doen.”

De indieners van de motie waren het daar niet mee eens. “We hebben de motie mede ingediend vanwege stap 1. De omstandigheden zijn gewijzigd, de Raad van State is ook veranderd en zal niet vasthouden aan de uitspraak van 2016”, is Henri Mors (D66) overtuigd. Nog voor de stemming zegde wethouder Bart Jaspers Faijer al toe de motie te steunen, die uiteindelijk met tien stemmen voor en zeven tegen werd aangenomen. “Ik zeg u die stappen toe, in die volgorde.” Dunnewind zegde toe er vertrouwen in te hebben dat de wethouder het ‘onderste uit de kan’ zal halen.