Ommen – Natuur en Milieu De Vechtstreek heeft een petitie gestart met de naam ‘Geen bollengif in Ommens drinkwater’. Deze petitie is om de gemeenteraad te overtuigen de omstreden proef met bollenteelt in de beschermde waterwingebieden bij Witharen en de Hammerflier niet door te laten gaan. Die teelt is daar nu als één van weinige plekken in Nederland verboden.

Verbod

In vrijwel heel Nederland mogen bollen geteeld worden in waterwingebieden, maar niet in Ommen. In 2010 werd een verbod op bollenteelt en andere ‘akkerbouwmatige sierteelt’ in de beschermde grondwaterwingebieden opgenomen in het bestemmingsplan voor het buitengebied. De Koninklijke Algemeene Vereeniging voor Bloembollencultuur (KAVB) ging toen in hoger beroep, en de Raad van State zette in juni 2016 een streep door het verbod van de gemeente.

Toch ging de gemeenteraad van destijds niet zomaar overstag, waarop toenmalig wethouder Hans ter Keurst in maart van 2017 beloofde om samen met het waterbedrijf en de bollentelers in overleg te gaan. Dit leidde er uiteindelijk toe dat het oorspronkelijke idee van een pilot opnieuw werd opgepakt, en door Vitens en de KAVB nader is uitgewerkt tot het omstreden voorstel dat nu voorligt.

Proef

De voorgestelde pilot houdt in dat er onder bepaalde voorwaarden bloementeelt in de beschermde grondwaterwingebieden wordt toegestaan. De rode lijn hierbij is dat er geen gewasbeschermingsmiddelen mogen worden gebruikt die schadelijk zijn voor het grondwater. Dit zijn middelen die gevoelig zijn voor uitspoeling, en kunnen daardoor theoretisch mogelijk in het toekomstige drinkwater terecht komen. Waterbedrijf Vitens en de KAVB hebben samen een lijst opgesteld met middelen die hier niet voor gevoelig zijn.

Bij de proef -die in principe vijf jaar moet duren- zal worden gecontroleerd of de middelen die wel mogen worden gebruikt, uitspoelen naar het ondiepe grondwater. Vanuit het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer (DAW) is inmiddels een aanvraag gedaan voor een bijdrage voor deze monitoring. Daarvoor wordt een onafhankelijk extern onderzoeksbureau ingeschakeld; de telers nemen de grondmonsters dus niet zelf.

Monitoring

Op basis van die monitoring wordt de lijst met toegestane of verboden middelen elk jaar bijgewerkt. Als er zich tijdens de proef geen problemen voordoen zal na de afloop van de pilot worden gekeken of er sprake is van effecten op het grondwater, en of er sprake is van maatschappelijke effecten om te bekijken of de teelt in de betreffende gebieden kan worden voortgezet. Waterbedrijf Vitens verzekerd dat het drinkwater altijd schoon zal blijven. Mocht er onverhoopt toch iets in het grondwater terecht komen, wordt dat er uitgezuiverd.

De telers verzekeren ondertussen ook dat de proef geen risico’s zal op leveren voor de volksgezondheid en het milieu. Bij de proef worden namelijk dezelfde middelen gebruikt als die ook bij gewassen zoals mais, aardappelen, en aardbeien worden gebruikt. Die mogen wel gewoon verbouwd worden in de grondwaterbeschermingsgebieden.

Nut en noodzaak

Maar de natuurvereniging kan zich in de proef niet vinden. Volgens hen is het nut en de noodzaak van het experiment niet aangetoond. Dat het waterbedrijf en de bollentelers zeggen dat de proef veilig zal zijn is volgens de vereniging niet waar. “De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) en de koepel van drinkwaterbedrijven Vewin waarschuwden vorig jaar dat meer gedaan moet worden om verontreiniging van grondwater te voorkomen. Bij een kwart van alle bronnen voor drinkwater werden nu al bestrijdingsmiddelen aangetroffen in concentraties die de norm overschrijden of daar vlak onder zitten”, schrijft de vereniging bij haar petitie.

Het schrijft er ook bij dat de Europese voedsel-veiligheidsautoriteit (EFSA) op basis van onderzoek waarschuwt dat deze middelen een gevaar vormen voor de voedselvoorziening en biodiversiteit. “In de bollenteelt en vooral bij de teelt van lelies, wordt veel meer gif gebruikt dan in de normale akkerbouw. Onderzoek van het RIVM naar blootstelling van omwonenden aan gewasbescherming heeft aangetoond dat tot 250 meter afstand van de bollenvelden (en soms verder) restanten van gif worden aangetroffen in huizen, tuinen en zelfs in luiers van baby’s”, aldus de natuurvereniging.

Gif

Dat gebruik van bepaalde ‘gifstoffen’ door de overheid wordt toegestaan, betekent volgens de vereniging niet dat de toepassing ervan veilig is. “Denk aan de PFAS-stoffen in de grond of het beruchte Chrome6. De overheid heeft het gebruik ervan uit economische motieven toegestaan. Jaren later kwam aan het licht dat dit zeer schadelijk was voor de gezondheid.” De vereniging schrijft dat de middelen vroeg of laat altijd bij het drinkwater komen. “Deze week zijn de resultaten van een onderzoek van Meten=Weten, Natuurmonumenten en het Drents Landschap gepubliceerd. De resultaten zijn schokkend: overal, ongeacht de afstand tot omliggende landbouwgebieden is een cocktail aan pesticiden gevonden.”

Extra schade

Volgens de vereniging zijn er nog veel meer risico’s. Daarbij verwijzen ze naar de hoeveelheden grondwater die de bollentelers aan de bodem onttrekken. “We hadden de afgelopen twee jaar te kampen met verdroging en te lage grondwaterstanden. Boeren in het hele Vechtdal krijgen hier ook problemen mee. Of denk aan de schade aan de natuur en de biodiversiteit. De gemeente Ommen heeft nu al haar handen vol aan de problemen met PFAS en stikstof. Het is vragen om moeilijkheden als je extra risicovolle teelten gaat toestaan in kwetsbare gebieden.”

Eigen vlees keuren

Volgens het plan moet de monitoring gaan gebeuren door een onafhankelijk extern onderzoeksbureau. Maar ondanks dat heeft de natuurvereniging hier geen vertrouwen in. “Dat is hetzelfde als de slager vragen zijn eigen vlees te keuren. Uit cijfers van de Nederlandse toezichthouder NVWA (2019) blijkt dat één op de tien bloembollentelers zich niet houdt aan de regels. Als de overheid niet in staat is om haar eigen regels te handhaven, hoe kunnen private organisaties dat dan wel?” Ze vinden daarnaast ook dat er sprake is van ongelijke behandeling. Mensen die in een waterwingebied wonen mogen namelijk geen aardwarmtesysteem aanbrengen. “Maar bollentelers mogen grondwater wel verontreinigen.?”

Petitie

Natuur en Milieu De Vechtstreek roept iedereen op om de online petitie in te vullen. “Wetenschappers wijzen erop dat schoon water door klimaatverandering kostbaarder wordt dan aardolie nu. Wij hebben hier nog steeds het beste drinkwater van Nederland en een geweldig woon- en leefklimaat. Laten we dat zo houden, voor onszelf, voor onze kinderen en onze kleinkinderen.” De ondertekenaars van de petitie vragen de gemeenteraad om het bestaande verbod te handhaven, en niet mee te werken aan de proef.

De petitie is de grens van 150 ondertekenaars inmiddels voorbij, en de natuurvereniging wil de petitie na de zomer aanbieden aan de gemeenteraad van Ommen. De proef wordt komend najaar behandeld door de gemeenteraad. De petitie kan worden gevonden via de website: www.natuurenmilieudevechtstreek.nl.