Beerzerveld – Het grootste deel van de schade aan de ruim 350 huizen langs Kanaal Almelo-De Haandrik is niet veroorzaakt door de werkzaamheden aan het kanaal tussen 2011 en 2017. Dat is de uitkomst van het onderzoek dat in opdracht van de Provincie Overijssel onafhankelijk werd uitgevoerd door ingenieursbureau Deltares in samenwerking met TNO.

Een speciale adviescommissie heeft het rapport vandaag overhandigd aan verantwoordelijk gedeputeerde Bert Boerman en een afvaardiging van Kant Nog Wal, de stichting die de belangen van de gedupeerde bewoners behartigt. Wouter van de Wetering, voorzitter van de adviescommissie, lichte de resultaten vanmiddag toe in een online persconferentie. Daarbij benadrukte hij wel dat het onderzoek gaat om de oorzaak, en niet om wie aansprakelijk is of voor de schade op moet draaien.

Link

Omdat de problemen bij de panden naast het kanaal begonnen nadat er werkzaamheden waren uitgevoerd om het kanaal geschikt te maken voor zwaardere scheepvaart, werd de link tussen de schade en de werkzaamheden al snel gelegd. In opdracht van de provincie Overijssel heeft Deltares onafhankelijk onderzoek uitgevoerd om te kijken of dit daadwerkelijk het geval is. En op verzoek van Gedeputeerde Staten van de provincie Overijssel heeft de adviescommissie Kanaal Almelo-De Haandrik het onderzoek van Deltares begeleid en een aantal aanbevelingen gedaan voor de vervolgstappen na het onderzoek.

Schade

Deltares heeft onderzoek gedaan naar een groot aantal mogelijke schadeoorzaken. Zoals trillingen, baggerwerkzaamheden en overige oorzaken. De informatie van eigenaren van woningen langs het kanaal is daarbij van belang geweest. Deltares heeft TNO ingeschakeld om de schades in 26 woningen en 3 bedrijfspanden te beoordelen. Dit zijn de prioriteitspanden. Na het uitgebreid onderzoeken van de opgenomen schades, blijkt dat de meeste scheuren voorkomen in oude panden van voor 1940. Veel panden hebben in de loop van de tijd schade opgelopen doordat de ondergrond ongelijk werd samengedrukt. In circa de helft van deze gevallen is de schade onder andere het gevolg van het aanbouwen aan en verbouwen van de panden.

Niet door werkzaamheden

Volgens de ingenieurs is bij bijna alle panden sprake van scheuren die niet veroorzaakt zijn door effecten vanuit de ondergrond. Deze scheuren zijn daardoor niet het gevolg van de werkzaamheden in en rond het kanaal. Sommige panden hebben wel schade opgelopen als gevolg van trillingen in de ondergrond. De uitkomsten van het onderzoek lijken in eerste instantie een forse domper voor de gedupeerden. Eigenaren en bewoners van circa 350 panden kampen sinds met name 2018 met grote problemen aan hun woningen.

Damwanden

De conclusie van Deltares is dat bij de woningen binnen 45 meter van het kanaal bij het aanbrengen van de nieuwe stalen damwanden de trillingen hoger kunnen zijn geweest dan wenselijk is. De adviescommissie neemt deze conclusie over. Er zijn drie woningen aan te wijzen waar dat waarschijnlijk het geval is geweest. Deltares heeft geen inventarisatie uitgevoerd van het aantal woningen die wat verder van de ingetrilde damwanden liggen, maar wel binnen 45 meter van het kanaal staan. De adviescommissie adviseert om die inventarisatie toch nog uit te voeren en deze woningen op schade en oorzaak van de schade te onderzoeken. Uit het onderzoek blijkt dat het intrillen van de damwanden naar alle waarschijnlijkheid niet geleid heeft tot het ongelijkmatig verdichten van de bodem onder de woningen.

Klapankers

Bij het onderzoek naar de gevolgen van het intrillen van klapankers -welke dienen voor het bevestigen van de damwanden- heeft Deltares gezien dat er weinig gegevens uit het verleden beschikbaar zijn. Daardoor was het onderzoek moeilijker. Toch heeft het onderzoek concrete resultaten kunnen opleveren. Voor het intrillen van klapankers is bij drie panden een overschrijding van de grenswaarden vastgesteld. Voor twee prioriteitspanden is waarschijnlijk een overschrijding opgetreden maar de administratie rondom de metingen is zo onduidelijk geweest dat niet meer met zekerheid is vast te stellen voor welke panden de overschrijding is opgetreden. Het betekent in ieder geval dat niet valt uit te sluiten dat panden hierdoor schade hebben opgelopen.

Deltares heeft onderzocht of het uitklappen van klapankers het ongelijk zakken van woningen langs het kanaal kan hebben veroorzaakt. De conclusie is dat het installeren van klapankers onder een poerenfundering van een woning kan leiden tot het ongelijk samendrukken van de ondergrond. Uit het onderzoek blijkt ook dat het intrillen van de klapankers waarschijnlijk niet geleid heeft tot het verdichten van de bodem onder de woningen. De adviescommissie adviseert echter wel om aanvullend onderzoek naar het effect van het intrillen van de klapankers te doen.

Scheepvaart

Ook zijn er metingen gedaan om te kijken of trillingen door de scheepvaart op het kanaal gevolgen hebben gehad. De uitkomst daarvan is dat trillingen door schepen best voelbaar kunnen zijn in de woning, maar niet zo sterk zijn dat deze tot schade aan de woning zullen leiden. De adviescommissie is van mening dat die conclusie alleen getrokken kan worden voor de woningen die verder van het kanaal liggen. Voor het effect op woningen dichter bij het kanaal zijn aanvullende metingen noodzakelijk.

Deze aanvullende metingen zijn inmiddels verricht, maar de resultaten zijn nog niet beschikbaar. De adviescommissie heeft gemerkt dat niet alle metingen dicht genoeg bij het kanaal zijn uitgevoerd. De adviescommissie adviseert om de aanvullende metingen te gebruiken, en eventueel nieuwe metingen te laten uitvoeren op ruim kortere afstand van de rand van het kanaal dan 23 meter.

De metingen van Deltares laten zien dat zwaar verkeer over de wegen langs het kanaal geen trillingen veroorzaken waardoor schade aan omliggende panden ontstaat. De adviescommissie is het daarmee eens.

Puntbrug

Het neerlaten van de Puntbrug veroorzaakt trillingen die in de woningen worden gevoeld, maar deze trillingen vallen binnen de normen en er is geen schade aan de woningen te verwachten. Ook als de brug ongecontroleerd gesloten vanaf een hoogte van 3 meter zijn er geen schadelijke effecten voor de woningen te verwachten. Ongecontroleerd sluiten kan voorkomen als er bijvoorbeeld een technische storing is. De adviescommissie vindt het onduidelijk waarom gekozen is voor een valhoogte van 3 meter, en adviseert om bij brugbeheerder te informeren met welke hoogte rekening gehouden moet worden zodat gecontroleerd kan worden of de uitkomst van het onderzoek juist is.

Bagger

Deltares heeft onderzoek gedaan of baggerwerkzaamheden in het kanaal hebben geleid tot een verhoging van de grondwaterstand langs het kanaal. Bekeken is of woningen daardoor schade hebben opgelopen. Dat kan als de bodem ongelijk samengedrukt wordt, en de fundering daar niet tegen bestand is. De grondwaterstand is gemeten via peilbuizen langs een gedeelte van het kanaal bij Vroomshoop. Deze peilbuizen hebben volgens de ingenieurs voor dit onderzoek voldoende informatie opgeleverd. Volgens het onderzoek van Deltares is er tijdens het baggeren geen significante verhoging van de grondwaterstand opgetreden. Deze conclusie geldt alleen voor het deel bij Vroomshoop, waar tijdens het baggeren de hoogte van het grondwater door peilbuizen is gemeten.

Op de plaatsen waar de grondwaterstand door baggerwerkzaamheden niet is gestegen, is de ondergrond bij woningen langs het kanaal niet ongelijkmatig samengedrukt, en daardoor is volgens het onderzoek geen schade ontstaan. Deltares geeft aan dat een fundering op stroken minder kwetsbaar is dan een fundering op poeren (gemetselde blokken) bij een verhoogde grondwaterstand. De adviescommissie is het hier niet mee eens. Uit de onderzoeken van TNO blijkt dat het voor de scheuren per woning niet uitmaakt of de woning is gefundeerd op poeren of op stroken.

Niet zeker

Het is niet zeker of de baggerwerkzaamheden gevolgen hebben gehad voor de grondwaterstand voor de gebieden buiten de strook bij Vroomshoop waar peilbuizen stonden. Dit komt doordat niet bekend is of de omstandigheden tijdens het baggeren in de andere gebieden gelijk waren aan die in het gebied bij Vroomshoop. De vraag is of deze omstandigheden met aanvullend onderzoek kunnen worden achterhaald. De adviescommissie denkt dat dit niet het geval is. Het is tot nu toe niet gelukt om deze ontbrekende informatie te achterhalen.

Wat wel gedaan kan worden is een technische opname maken van de panden buiten het gebied bij Vroomshoop, zoals door TNO al bij 29 panden is uitgevoerd. Een dergelijke pandopname kan misschien informatie opleveren bij welke panden schade is ontstaan door het ongelijk samendrukken van de ondergrond. Het is niet zeker of nu nog kan worden achterhaald of het ongelijk samendrukken van de ondergrond het gevolg is van de baggerwerkzaamheden.

Betonnen damwand

Deltares geeft in het rapport aan dat op verschillende plaatsen in het kanaal betonnen damwanden door baggerwerkzaamheden lijken te zijn verschoven. Daardoor is misschien water naar de omgeving gelekt. Deltares heeft weinig onderzoek gedaan naar de gevolgen van het eventuele lekken voor de grondwaterstand. Wel is berekend dat door het weglekken van water het grondwater met 20 centimeter kan zijn gestegen. De adviescommissie vindt dat uit het onderzoek van Deltares niet duidelijk wordt of deze eventueel verhoogde grondwaterstand tot schade aan woningen heeft geleid. De adviescommissie adviseert daarom om te kijken waar de betonnen damwanden scheef staan. Daar waar woningen staan kan dan worden overwogen om extra onderzoek te doen.

Aanbevelingen

De adviescommissie vindt dat het onderzoek van Deltares op een aantal onderdelen voldoende is uitgevoerd en bruikbare resultaten heeft opgeleverd. Maar het rapport geeft ook voor een aantal onderdelen te weinig of geen duidelijkheid. De adviescommissie twijfelt of deze duidelijkheid door nieuw onderzoek nog gekregen kan worden; zoals bijvoorbeeld pandopnames in woningen met schademeldingen. In een aantal gevallen zorgt aanvullend onderzoek wel voor meer duidelijkheid. Alles bij elkaar komt de adviescommissie tot een aantal aanbevelingen voor aanvullend onderzoek. Ook adviseert het om een goede afweging te maken tussen de kosten en het te verwachten resultaat voordat aanvullend onderzoek wordt gestart.

Helpende hand

Gedeputeerde Staten geeft aan bewoners de helpende hand te willen bieden bij het herstel van de schade. “Dat uit het onderzoek nu lijkt te komen dat de schades niet veroorzaakt zijn door de werkzaamheden betekent niet dat wij geen helpende hand bieden. We hebben ons de afgelopen jaren ingezet in dit gebied en dat blijven we doen”, aldus gedeputeerde Bert Boerman. Schades veroorzaakt door handelen van de overheid worden vergoed. De provincie komt daarnaast eigenaren tegemoet met een schaderegeling wanneer uit onderzoek blijkt dat de schade niet veroorzaakt is door overheid.

Deze regeling wordt de komende periode uitgewerkt, en de Provinciale Staten moet hier op 2 juli een besluit over nemen. “We hebben de afgelopen jaren gezien hoe ernstig de situatie is en hoe hard zij sommige bewoners heeft getroffen. We hebben de afgelopen periode bewoners langs het kanaal zo goed als mogelijk bijgestaan en geholpen met korte termijn oplossingen. We willen met behulp van lokale kracht werken aan duurzaam herstel en een veilige woonomgeving”, licht gedeputeerde Boerman toe.

Vervolg

De komende periode worden de uitkomsten van het onderzoek bestudeerd en wordt per individuele schademelder bekeken wat dit betekent. Omdat de omvang en ernst van de schades per woning sterk verschillen zal het proces voor iedere eigenaar anders zijn. “We willen alle individuele eigenaren zo snel mogelijk duidelijkheid geven, maar tegelijkertijd moet die snelheid gepaard gaan met zorgvuldigheid. In ieder geval informeren we alle eigenaren dit jaar nog over hoe de schadeafwikkeling gaat plaatsvinden. En in de tussenliggende periode doen we er alles aan om iedereen een veilig thuis te geven”, aldus Boerman.