Ommen – Maar liefst drie raadsperiodes lang was hij wethouder in de gemeente Ommen. Voor veel inwoners was hij dan ook dé wethouder. Maar na een ambtstermijn van twaalf jaar heeft wethouder Ko Scheele vandaag afscheid genomen van de Ommer politieke arena, en Ommen van de altijd goedlachse politieke veteraan.
Onderwijs
Ko Scheele werd getogen in de Noordoostpolder, en wilde eigenlijk altijd geschiedenis leraar worden. Maar toen het zover was, en hij wou gaan studeren in Groningen was er precies dat jaar een numerus fixus. Scheele werd niet ingeloot, en moest gaan voor zijn tweede voorkeur. “Ik wist niet eens meer wat dat was, want ik zou geschiedenis leraar worden.” Het bleek rechten te worden, en in 1974 werd met de studie staats- en bestuursrecht aan de Rijksuniversiteit Groningen begonnen. “Ik ben dus echt een: dan maar rechten student.”
Gaandeweg bleek dat best leuk, en vooral de bestuursrechtelijke kant trok Scheele. Hij liet zich zien, en was betrokken bij onder meer vakgroepen en faculteitsraden. In 1975 begon daar ook de politieke carrière, bij de ARJOS; de toenmalige jongerenpartij van de ARP. “Daar gingen wij de wereld beter verbeteren. Ik ben echt een kind van de jaren zeventig hoor: Van de hooggestemde idealen.” In 1980 werd de ARJOS en de ARP ingewisseld voor de CDJA en CDA.
Maar met de studie afgerond, en de dienstplicht in Zuidlaren volbracht, moest er een baan worden gezocht. En die waren er in die sector niet in het noorden. In 1982 werd in de randstad een perfect passende vacature gevonden bij het Ministerie van Hoger Onderwijs, en werd er vertrokken naar Voorburg. “Als jongste jongmaatje maakte ik van alles mee, echt een fantastische tijd.” Daar in Voorburg zat Scheele vanaf 1986 ook in de gemeenteraad.
Er werd carrière gemaakt en de toenmalig directeur-generaal zette Scheele op allerlei posten. Van ambtenaar tot bestuursjurist, tot uiteindelijk projectleider van de wet hoger onderwijs. Maar na daar twaalf jaar te hebben gezeten was er trek aan wat anders, en in 1995 wilden zijn vrouw en inmiddels vier kinderen eigenlijk terug naar het noordoosten. Een week nadat het besluit was genomen te vertrekken kwam er al een vacature voorbij: inspecteur hoger onderwijs.
“Vanuit standplaats Zwolle, en inspecteur voor het hele noorden.” Weer een perfecte match. Een huis werd gevonden in Nijeveen, net boven Meppel, en daar ging en bleef het gezin wonen. Ook toen hij programmamanager werd bij de inspectie in Utrecht. “Dat was een tijd waarin de inspectie hoger onderwijs op een hele mooie manier aan de voet van onderwijsvernieuwingen betrokken was bij onderwerpen als de kwaliteitszorg, en visitatiecommissies. Daar heb ik aan mee mogen bouwen.” Zelf deed Scheele ook visitaties, en zelfs op internationaal niveau was hij actief voor de Europese Unie, Raad van Europa, Wereldbank en internationale netwerken van hoger onderwijsinstellingen. “Echt fantastisch mooi werk.”
Wethouder
Na daar zo’n tien jaar furore te hebben gemaakt, wilde Scheele wat anders. En de toenmalig voorzitter van het CDA Meppel vroeg of hij daar niet wethouder wilde worden. “Ik had politiek altijd als een bijbaan, nooit als hoofdbetrekking. Dus dat was wel even andere koek. Maar ik had er zin in.” Daar zat hij volgens eigen zeggen in een heel vernieuwend college, en elk jaar is er nog een gezellige reünie.
Maar bij de coalitieonderhandelingen voor een tweede termijn ging het niet goed. “Ik weet nog steeds niet precies wat het was, maar het CDA viel buiten het college. En dan ben je dus van de ene op de andere dag werkeloos”, wordt er herinnerd. “Dat was echt heel raar. Als je de zaak verstiert zie je het aankomen, maar ik was notabene het jaar daarvoor tot bestuurder van het jaar gekroond.”
Hij kreeg al gauw een belletje uit Ommen, van wijlen CDA-voorzitter Jan Veurink. Of hij niet eens wilde komen praten. Er werd een wethouder ‘van buitenaf’ gezocht, die boven de partijen kon staan. En de eerste gesprekken met Veurink en fractievoorzitter Annelies Bakelaar volgden, waarbij er direct een klik was. En in 2010 werd Scheele geïnstalleerd in het Ommer college, dat toen ook werd teruggebracht van vier naar twee wethouders.
“Het was in het begin een ontzettend ingewikkelde tijd. Ommen stond financieel echt aan de rand, en alles zat op slot. Het centrum kon niet verder, en er liepen allerlei procedures. En ook in de politieke verhoudingen was er veel gedoe.” Er waren complexe problemen zoals De Drieslag, waar Ommen bijna aan failliet ging. En grote opgaves zoals de woningbouw en de decentralisatie van de zorg. Een stevig financieel tekort lag op de loer, en in de WMO was die er al.
Daar kwam nog eens bij dat alle schoolgebouwen hoognodig aan vervanging toe waren, het Rijk flink bezuinigde, en het nieuwe bedrijventerrein De Rotbrink maar niet van de grond kwam. De algemene reserve raakte leeg, en er moest echt wat gebeuren. “De sleutel zat hem natuurlijk in het verhaal van De Drieslag. Dat moest worden opgelost.” Er waren harde onderhandelingen met de Bank Nederlandse Gemeenten, en die kwam op gesprek in Ommen.
Lachend haalt Scheele een anekdote uit dat eerste jaar op. “Die wilden we niet op een lunch met broodjes met ham of kaas ontvangen, maar met iets warms. Maar financieel kon er weinig vanaf, dus het werden mini-kroketten en broodjes met ham én kaas.” Zo geschiede. “Daar kwam de Maserati aanrijden, en de dure meneer en dure mevrouw stapten uit.” De bikkelharde mini-kroketjes hadden te lang in de oven gezeten, en werden zorgvuldig ter zijde gezet terwijl van de dubbel belegde broodjes het minst favoriete werd gepeuterd.
“Maar het gekke was. Die hilariteit was fantastisch voor de sfeer, en we hadden een hartstikke goed gesprek.” Er bleken kansrijke opties te zijn. Zo kon het Havengebied fasegewijs worden ontwikkeld. “Dat is echt een fantastische deal geworden voor Ommen.” Er waren partijen die de grond voor wat nu de Vlierlanden is wilden verkopen, maar besloten werd die lauw te zetten en aan te houden.
Van slot
Voordat de geldperikelen echt goed onder handen genomen kon worden was het de politieke verhoudingen die aandacht nodig hadden. “We moesten naar een andere bestuurscultuur. Echt samen werken, en ook naar buiten toe. Ommen moest van dat slot”, wordt er gememoreerd. “Annelies Bakelaar heeft zich daar heel consequent voor ingezet, en wist dat voor elkaar te krijgen. Daar heeft zij echt een hele grote en goede rol in gehad. Ommen heeft daar veel aan te danken.”
Maar toen de centen. “Dan moet je natuurlijk allereerst naar jezelf kijken. Er waren talloze potjes, dus daar werd eerst een streep doorheen gehaald.” Vervolgens kwam er een ontzettend strakke begrotingsdiscipline. “Maar we konden het uiteraard niet zelf. We moesten ook echt gaan bezuinigen.” Scheele kwam met het idee om in gesprek te gaan met de samenleving. “Ik werd voor gek verklaard, maar de gesprekken waren grandioos. Men kwam met prachtige ideeën, werkzaam en ook direct te doen.”
Om maar eens een voorbeeld te noemen haalt hij de muziekeducatie aan. “We hadden een heel duur contract met een organisatie in Zwolle, die de muzieklessen organiseerden. Maar daar betaalden we ons blauw aan.” De Ommer samenleving bood gelijk al soelaas. “De drie Ommer muziekverenigingen zeiden: wij gaan het overnemen, en doen het voor de helft van het geld.” Dat moest natuurlijk wel zorgvuldig worden uitgewerkt. “Maar dat hadden ze in no time voor elkaar, en voor de helft”, zegt Scheele als ware nog steeds verbaast.
Er werd voldoende bezuinigd, en dat succes is volgens Scheele te danken aan de inzet en initiatieven van de inwoners. “Goede ideeën van mensen die er ook zelf de schouders onderzetten, dat is wel de kracht van Ommen.” Ondertussen was er een ambtelijke samenwerking met buurgemeente Hardenberg beklonken. Dat pakte niet alleen lucratief uit voor Ommen; er kwam al gauw structureel een miljoen euro bij. Maar bracht ook een belangrijke verandering in het ambtelijke apparaat.
“Ommen had toen nog een klassieke bestuur denkwijze, met onder meer de vele potjes. Het echt integrale werken zat er toen gewoon nog niet in. De bestuursdienst Ommen-Hardenberg heeft ons daarin de nodige voordelen gebracht, dat was echt wel een kwaliteitsimpuls waar Ommen veel aan heeft gehad.” Hardenberg trok de stekker uit de samenwerking, maar Ommen is er volgens Scheele goed uitgekomen.
“We konden daarmee echt de decentralisaties in de zorg aan. Toen de samenwerking in 2012 begon had Ommen dat zelf gewoon niet gekund, en ook echt niet gered. Daar ben ik diep van overtuigd.”
Bouwen
Ommen was van het slot, en er kon echt aan de slag worden gegaan. Na de eerste vier jaar werd Scheele gevraagd ‘gewoon’ CDA-wethouder te worden. Stapsgewijs kwamen de financiën steeds meer op orde, en konden de opgaven als onderwijs- en zorghuisvesting en woningbouw worden aangepakt. “Als we dan nu kijken wat er allemaal uiteindelijk mogelijks is geworden.” De wijkcentra in de Oldenhaghen, ’t Vlierhuis en de Nijenhaghen, de verschillende buurthuizen, de sportvelden, een nieuwe sporthal, en de woningbouw; somt hij op. Maar natuurlijk ook niet te vergeten: de scholen.
“Dat was een verhaal apart. Met tien scholen die vernieuwd moesten worden, én het Vechtdal College, én de Boslust. Dat was een ongelofelijke opgave.” Het was vooral discipline en faseren die het allemaal mogelijk maakten. “Het kon niet allemaal tegelijk. En het geduld van de schoolbesturen gaf daarin de benodigde ruimte. Die hebben best wel wat extra jaren moeten wachten, maar hadden ook wel door dat het niet morgen klaar kon zijn.”
Als eerste werd de bovenbouw van de VWO naar Ommen gehaald. Scheele wist wel iets van onderwijs, en kon daarbij van dienst zijn. Maar daarvoor moest ook extra ruimte komen; het Vechtdal College was vol. De middelbare school ging dus voor, en daar moest wel even 10 miljoen euro voor komen. In die tijd werd ook al gesproken over het Kindplein West, waar eenzelfde bedrag mee gemoeid zou gaan.
Maar het kwam allemaal rond. “Als ik terugkijk, is de nieuwbouw van het Vechtdal College erg belangrijk geweest, maar ook vind ik het fijn dat ik mijn steentje heb kunnen bijdragen aan het speciaal onderwijs op de Boslustschool.” Ook de zwembaden werden aangepakt, de sportparken kregen een opwaardering, en er kwam een nieuwe sporthal bij de Carrousel.
Scheele is blij met al die voorzieningen die Ommen als relatief kleine gemeente toch weet te bieden. “Neem bijvoorbeeld de vervanging van de atletiekbaan. Die moest en zou Papendal blauw worden. Het koste behoorlijk wat extra, maar de raad gaf akkoord. In 2010 had dat absoluut niet gekund, en was het hele renoveren misschien wel niet gelukt.” Hij memoreert aan het internationaal jeugdvoetbaltoernooi Kommit dat naar Ommen kwam. “Men was versteld van het sportpark, al die velden in zo’n kleine gemeente.”
Samenleving
Scheele benadrukt dat het bovenal de steun en inzet van de inwoners, en het harde werk van de ambtenaren was die het tij deden keren. “Zonder de constructieve hulp van inwoners en onze ambtenaren was het nooit gelukt. Gelukkig werd me veel ruimte gegund.” De scherpe randjes in de politiek waren inmiddels verdwenen, en de nodige steun werd geboden. De ‘geldschieter’ van de gemeente is dan ook blij met de huidige financiële gezondheid van Ommen.
“We staan er zelfs erg goed voor, en hebben een zeer rijk gevulde algemene reserve. Ondanks alles denk ik dat er de afgelopen jaren ook erg verstandig is geïnvesteerd.” En juist door alle gedane moeite van de inwoners zelf, kon er in het begin van de derde termijn structureel 1% van de begroting worden vrijgemaakt voor maatschappelijke initiatieven. “Als je ziet wat daarmee uiteindelijk allemaal gerealiseerd wordt, dat is hartstikke leuk.”
Verloop
De zaken waren op orde, en Scheele bekend dat hij eigenlijk vier jaar geleden na zijn tweede termijn al wilde stoppen. Maar er was een immens verloop in het dagelijks bestuur geweest, met in die acht jaar tijd maar liefst zes verschillende burgemeesters. Er waren zelfs kortstondige momenten dat Scheele het gehele college van burgemeester en wethouders vormde.
Als enige continue spil in het alles werd hij gevraagd voor nog één periode. “Ik begreep de situatie volkomen, en kon voor mijn gevoel toen niet stoppen.” Maar hij wilde er wel wat bij; de omgevingsvisie. “Dat is iets heel vernieuwends, en heel bepalend voor de toekomst. En ik wilde de Haven afmaken, dat waren de projecten waar ik me echt op heb gestort.”
Kunst & Cultuur
De afgelopen jaren had Scheele verschillende portefeuilles, zoals dus de financiën, sport, volksgezondheid en onderwijs. “Ik vind Onderwijs een onwijs leuke portefeuille. Daar liggen natuurlijk ook wel deels mijn roots”, zegt hij. Maar Kunst en Cultuur, dat vindt de wethouder eigenlijk wel het leukst. “Ommen heeft een fantastische, echt fantastische cultuursector. Dat wordt door de eigen bevolking niet altijd gemerkt, soms moet je van buiten komen om dat te zien.”
“Kijk eens naar de kleine dingen zoals de kunst op straat en de wandpanelen. Dat is ook weer Ommen, het kan er gewoon hangen zonder gedoe van vernielingen. En het zijn de kunstenaars die het allemaal maar doen, kunstenaars die hart hebben voor Ommen.”
Het doet hem denken aan toen hij net in Ommen was geïnstalleerd. “Ik kreeg bezoek van een aantal trotse inwoners met een paar pagina’s van de Canon van Overijssel. Ik vroeg me af waarom er geen eigen canon van Ommen was, er is immers een boek mee te vullen. De gemeente gaf wat financiële steun, en vijf maanden later lag die al op tafel.” Die Canon van Ommen kwam tot stand onder de auspiciën van de Historische Kring Ommen. In 2016 werd een fusie beklonken tussen hen en het Streekmuseum Ommen.
De beide organisaties gingen verder onder de naam Cultuurhistorisch Centrum Ommen (CCO). En de allerlaatste daad die Scheele vandaag als wethouder verrichte, was de opening van dat nieuwe museum. “Hoe mooi is dat. Zo is de cirkel weer rond”, vertelt de wethouder enthousiast. Natuurlijk kon niet alles lukken in die twaalf jaar. Zo vindt Scheele het nog steeds hartstikke jammer dat het Van Raaltehuis niet gered kon worden.
“Het leek allemaal goed te komen. We hadden samen met Takman, die fantastisch meewerkte, een mooi plan met zorgappartementen. Het Van Raaltehuis zou dan het gemeenschappelijk centrum worden, en ook een museumfunctie krijgen. Maar om vijf voor twaalf trok de zorgorganisatie de stekker eruit”, herinnerd Scheele. “Dat vond ik zo zonde. We hebben wel vijf plannen daarvoor gehad. Maar op een bepaald moment ging het niet meer, en zat het er gewoon niet in.”
Al kwam het niet tot een eigen museum, vandaag kon de rijke geschiedenis Theologische School toch een stukje extra belicht worden. “Na het bezoek dat wij brachten aan Michigan, om daar proberen geld te krijgen voor het Van Raalte huis, kwam Jack Nijenhuis hier voor een groot symposium over Van Raalte. En hij nam een groot bronzen beeld mee, dat die mij aanbood. Het was voor het Van Raalte museum.” Vandaag plaatste Scheele het zware beeld in de vitrine die aan Van Raalte doet denken in het nieuwe museum.
Nooit af
Scheele is tevreden op wat er allemaal is bereikt in die laatste twaalf jaar. “Maar het beleid is nooit af. En je zet dingen in gang die je niet af kunt ronden. Zo had ik misschien nog wel het Kindplein Oost af willen maken. Maar ook het informatiecentrum in de Ommerschans had ik graag verder willen helpen ontwikkelen.” Noemt Scheele als enkele voorbeelden van wat hij al voor de toekomst van Ommen in gang heeft gezet. “Maar ook de spuiterij en hoe die getransformeerd gaat worden. Daar ben ik echt trots op en had ik nog wel mee willen maken.”
De wethouder blikt dan ook vooral met een gevoel van voldoening terug aan de soms moeilijke tijd. “Ommen ging van ‘slot’, en er is veel ten goede veranderd. Er is met vereende krachten gebouwd aan wederzijds vertrouwen, zowel in de politiek als in de lokale samenleving. Want dat kenmerkt de Ommenaren wel: als de nood aan de man is, zijn ze bereid de schouders eronder te zetten.” Er is de komende jaren ook genoeg te doen in Ommen. “Maar deze nieuwe dingen laat ik graag aan anderen over.”
Het is bewust dat Scheele voor de verkiezingen afzwaait. “Ik moet de volgende die mijn zetel vult ook niet in de weg gaan lopen.” Hij zegt dan ook met een gerust hart het stokje over te dragen aan zijn beoogde opvolgster, Alice van den Nieuwboer. “Dat is natuurlijk nog wel afhankelijk van de gemeenteraadsverkiezingen”, vult Scheele nog aan. Het kan namelijk altijd anders lopen: “Dat heb ik in Meppel wel meegemaakt”, vertelt hij lachend.
Maar Scheele heeft er vertrouwen in dat het allemaal wel goed komt in Ommen. “Zonder wrijving geen glans, en sommige dingen zijn heel moeilijk. Maar het is uiteindelijk de kracht van de samenleving wat Ommen maakt.” Ommen mag volgens Scheele ook best wel wat meer trots zijn op zichzelf. “Er gebeuren hartstikke mooie dingen hier. Kijk alleen al naar het vrijwilligerswerk, daar drijft Ommen op. Dat moeten we niet vergeten. Als de politiek en het bestuur dat blijvend weet te koesteren, en te stimuleren: dan komt het wel goed met Ommen. Ze zeggen wel eens alleen ga je sneller, en samen kom je verder.”
Geraniums
Hoewel de vrije tijd vast even wennen zal zijn, gaat de wethouder zeker niet achter de welbekende geraniums zitten. Hij heeft inmiddels al plannen om beginnend wethouders te gaan begeleiden. En ook de inspectie waar Scheele jaren voor werkte is weer aan komen kloppen. “Die willen een project optuigen waarin de inspectie meer wordt betrokken bij het bestuur en andersom. Die wilden een oud-wethouder en wisten mij weer te vinden. Dat vind ik een hele mooie uitdaging.”
Verder gaat de nu ex-wethouder wellicht nog aan de slag als toezichthouder; daarin werd hij vorig jaar gecertificeerd. En ook het CDA zal hij ongetwijfeld blijven adviseren. Maar na decennia hard werken zal het vooral ook genieten gaan worden van de vrije tijd. “Ik reis veel met mijn vrouw, maar ook met mijn zoon. Daar kan ik nu echt tijd voor maken.” Ommen helemaal loslaten kan Scheele in ieder geval niet. Bij een rondleiding door het Kindplein West afgelopen woensdag werd de afspraak al gemaakt voor een volgend bezoekje, als de school helemaal af is.
En Ommen is ook nog niet van Scheele af. De enthousiaste basketballer blijft dat in De Slaghen doen, waar hij elke zaterdag nog met een groepje van voormalig basketbal vereniging De Blokkers de bal laat stuiteren. Verder hoopt Scheele zijn golfvaardigheidsbewijs te halen bij de Hooge Graven Golfclub.
Eerst morgen maar eens de 66ste verjaardag vieren, en een poging doen de tuin te redden: “Dat is echt nodig!”