Indrukwekkend verhaal oud-gevangene bij dodenherdenking Kamp Erika

Ommen – De historische vereniging Cultuurhistorisch Centrum Ommen heeft vanavond in samenwerking met oud-gevangen van Kamp Erika de ‘dodenherdenking’ georganiseerd bij het herinneringsmonument ‘Nederland Gedenk’ op de Besthmenerberg bij Ommen. Het monument herdenkt de slachtoffers van het gevangenkamp Erika. Bij het monument staat de tekst: ‘Nederland gedenk. Ter nagedachtenis aan hen die deze weg gingen naar het concentratiekamp Erika, waar tussen ’42 – ’45 talloze Nederlanders zijn vernederd, gemarteld en vermoord’. Het Kamp Erika was tijdens de Tweede Wereldoorlog (1940-1945) in Duitse handen.

Uitspreken

Rond half zes werd verzameld op parkeerplaats de Steile Oever onder aan de Besthmenerberg waarna rond twintig voor zes gezamenlijk naar het herdenkingsmonument werd gelopen. Hier werden vanaf kwart voor zes toespraken gehouden en declamaties voorgelezen. Eén van de sprekers was burgemeester Hans Vroomen. Hij vertelde “In vrijheid kunnen wij onze gedachten laten gaan over deze plek. Hier werden mensen gevangen gehouden. Aan hun lot overgelaten. Hier, heerste een schrikbewind. (…) Het thema van de 4 mei herdenking dit jaar is verzet. Laten we ons verzetten, laten we ons uitspreken tegen willekeur, en stigmatisering. Laten we ons uitspreken als de ander niet meer als mens wordt gezien. Omdat die ooit over de schreef is gegaan, omdat die een ander geloof heeft, omdat die van elders komt. Omdat die niet is, zoals jij, of ik.”

v.r.n.l. Rikus Heerde, Harry Burgers, Corry Burgers.
v.r.n.l. Rikus Heerde, Harry Burgers, Corry Burgers.

Harry Burgers

Na Vroomen was het de beurt aan de 94-jarige oud gevangene Harry Burgers uit Nijmegen die namens de andere nog in leven zijnde oud-gevangene van Kamp Erika een toespraak hield. Hij was samen met zijn vrouw en familie aanwezig. Naast Burgers was ook de 91-jarige mede oud-gevangene Rikus Heerde uit Zwolle aanwezig.

Arbeitseinsatz

Burgers vertelde in zijn toespraak dat hij in juni van 1943 als 19-jarige terecht kwam in het kamp omdat hij weigerde gehoor te geven aan de ‘Arbeitseinsatz’. Hij probeer er zich met een slimme list aan te onttrekken, hij melde zich netjes op het station, zijn naam werd op een lijst gezet, maar vervolgens liep Burgers rustig aan de achterkant het station weer uit. Maar de Duitsers kwamen erachter, een dag later was er een inval bij zijn ouderlijk huis. Als hij zich niet onmiddellijk kwam melden moest zijn broer zich komen melden. Burgers melde zich bij een politiebureau en werd in een cel opgesloten.

Na drie nachten in de cel ging hij vanaf Nijmegen onder beveiliging van het ‘Kontrole Kommando’ per trein op transport naar Kamp Erika. Toen hij binnenkwam op het kamp moest hij met zijn medegevangene van de “kampkerels” onmiddellijk “Liggen. Staan. Liggen. Staan. Zo een half uur lang. Ja waarom deed je dat dan? Als je niet deed werd je doodgeslagen. Dus je moest wel.” De bewakers waren vaak Nederlanders en soms zelfs oud-gevangenen. “Je kun je niet voorstellen dat een Nederlander zo sadistisch kan zijn om een medemens kapot te krijgen.” aldus Burgers. In het kamp moesten de gevangenen met zestig man in kleine barakken slapen in hangmaten die driehoog werden opgestapeld.

Burgers vertelde dat dermate hij ouder wordt de bittere ervaringen van de martelingen en vernederingen steeds levendiger en beklemmender worden. “Het is helaas een euvel waar veel ouderen mee kampen.” aldus Burgers.

Ontsnapping

Ongeveer zes weken later in juli van 1943 ging Burgers samen met andere gevangenen in een lange trein met overvolle goederenwagons onderweg naar het Duitse werkkamp Hohenlanke (Lager für Zwangsarbeiter) in Neustrelitz, vlakbij de Poolse grens. “Daar wil ik verder niet zo veel over zeggen maar we moesten er vreselijk hard werken” vertelde Burgers. Samen met zijn vriend Ko maakte hij een plan om te ontsnappen. Toen het erop aankwam durfde Ko niet meer, Burgers durfde wel en ontsnapte met een ander. Dit lukte met extreem veel geluk, de controles in de trein konden worden ontweken en op 14 december 1943 kwam hij behouden weer thuis aan in Nijmegen. Hierna leefde hij tot het einde van de oorlog ondergedoken, want de Duitsers mochten niks weten.

Na de indrukwekkende toespraak door de heer Harry Burgers was het woord aan Krijn Braakman, Lisanne Grotenhuis en Anouk Bouwer, allen scholieren van OBS Nieuwebrug, om een gedicht voor te lezen. Ook Sophie Habers las haar gedicht ‘Verzet’ voor. Om twee minuten voor zes werd ‘The Last Post’ gespeeld met aansluitend om zes uur twee minuten stilte.

Na de twee minuten stilte werden de eerste twee coupletten van het Wilhelmus gezongen. Hierna hebben de burgemeester, de oud-gevangenen en de scholieren door Tygo Habers aangereikte bloemen neergelegd bij het herinneringsmonument. Aansluitend werd een defilé gevormd en konden ook anderen hun bloemen bij het monument neer leggen.

Aan het einde werd een defilé gevormd langs het herinneringsmonument.
Aan het einde werd een defilé gevormd langs het herinneringsmonument.