Ommen – Hoewel de machines, sinds ze vorige maand in het gebied bezig zijn, al de nodige kuub aan grond hebben afgegraven is gisteren officieel de start van de herinrichting van de Ommermars gemarkeerd. Bestuurders van de provincie, gemeente en het waterschap deden dat samen met vertegenwoordigers van de drie projectpartijen, en twee oud-leerlingen van Het Koloriet, door gezamenlijk een dijkje door te steken.

Poort van Ommen

De Ommermars is het gebied dat tussen de Vecht, de Varsenerdijk en het Ommerkanaal ligt; ten zuiden van de woonwijk Dante. De provincie kocht de circa 25 hectare akkergrond decennia geleden in het kader van de ‘ecologische hoofdstructuur’. Maar die plannen gingen uiteindelijk niet door, en de provincie was van plan het gebied weer terug te brengen naar landbouwgrond.

Een aantal inwoners van Ommen, waaronder aanstichter Hein Kuiper, kregen daar hoogte van. Ze hadden wat anders voor ogen met het gebied, en medestanders vonden elkaar. Het Burgerinitiatief Ommermars -sinds vorig jaar een stichting- werd gevormd. En sinds 2015 zet die werkgroep zich in om het gebied om te vormen naar natuur, en de ‘poort van Ommen’ de ‘mooiste ontmoetingsplek van Ommen’ te maken. Dat ging natuurlijk niet vanzelf, en er moest veel gepuzzeld worden om alles rond te krijgen.

Compensatie

Na veel overleg raakte ook de Stichting Heidehof betrokken. De natuurbegraafplaats bij Hoogengraven werd door hen gerealiseerd. Eén van de voorwaarden die daar tegenover stond was dat er in de buurt als compensatie nieuwe natuur moest worden gerealiseerd. De connectie werd daarbij uiteindelijk gelegd met de Ommermars. Het noordelijke gedeelte van het gebied is nu in eigendom van Heidehof, en ze leveren tevens de projectleider. Het zuidelijke gedeelte is eigendom van Staatsbosbeheer.

De bestuurders die gisteren aanwezig waren spraken hun waardering uit voor het burgerinitiatief. “We vinden het belangrijk dat inwoners zelf de mogelijkheid krijgen om de landschap omgeving mede in te vullen. Belangrijk is dat degene die er veel gebruik van maken, dat die ook zeggenschap krijgen daarover. Die mensen zijn betrokken, en weten juist heel goed wat er wel of niet nodig is”, zei gedeputeerde Monique van Haaf. “Een burgerinitiatief zoals hier, dat omarmen we ontzettend.”

Scholieren

Het ontwerp van het terrein werd enige jaren geleden mede ingevuld door basisschool scholieren uit Ommen. “We hielden een ontwerpstraat, en een aantal scholen heeft daaraan meegedaan”, licht stichting voorzitter Gerrit Jan Bolks toe. “Een ontwerp is daaruit gekomen, en dat is in principe nog steeds het ontwerp dat nu leidend is in wat hier gebeurt.” Het ontwerp van basisschool Het Koloriet was uiteindelijk leidend. Twee van de scholieren die toen het voortouw namen kwamen gisteren ook naar de Ommermars.

De inmiddels 17-jarige Robin Meulenkamp en Thomas Tigelaar hielpen mee met het intekenen van het terrein. Ze zaten destijds in groep acht, en hebben de middelbare school inmiddels alweer achter zich. “Het is mooi om te zien dat, ondanks dat we het al een poos geleden hebben ontworpen, er nu toch nog wat gerealiseerd wordt”, zegt Tigelaar. “Misschien kunnen wij later met onze kinderen of kleinkinderen gewoon hier heen en spelen, en dan zeggen van ‘kijk opa heeft dit ontworpen’.”

Ontwerp

De scholieren gaven in hun ontwerp op een creatieve wijze vorm aan hun ideeën, maar ook vele andere Ommenaren dachten mee over de inrichting. De ideeën voor het gebied zijn uiteindelijk uitgewerkt in een daadwerkelijk ontwerp door Natuurlijke Tuinen uit Deventer. Alle bijdragen hebben uiteindelijk geleid tot een inrichtingsplan met onder andere een natuurlijk speelterrein voor kinderen in het noordelijk gedeelte. Met een modderpoel, speelvoorzieningen als klimtoestellen, een uitkijktoren en zelfs een fort.

Speelnatuur

Voor die speelnatuur moeten voornamelijk natuurlijke producten worden gebruikt. Centraal staat het fort, dat een landschappelijk element is bestaande uit aarden wallen, stenen muren, betonnen buizen en houten vlonders dat net boven het maaiveld uitkomt. Daarnaast komt een struinpad dat gemarkeerd wordt door natuurstenen steenmannetjes. Bij het ontwerp is er rekening mee gehouden dat elk kind er kan ravotten, spelen en ontdekken. Als het allemaal mee zit kunnen kinderen vanaf ongeveer half november al genieten van de nieuwe speelnatuur.

Grond

Afgelopen voorjaar kregen de plannen dan eindelijk echt vaart. Het bestemmingsplan van het voormalige agrarische gebied werd gewijzigd, en de provincie Overijsel droeg de grond over. En halverwege vorige maand kon aannemer NONAK op de voormalige akker beginnen met het uitgraven van de speelnatuur. Inmiddels zijn de contouren van waar het water in de toekomst moet komen al goed zichtbaar.

Gerrit Jan Bolks, voorzitter van de Stichting Burgerinitiatief Ommermars, kan niet wachten tot de eerste kinderen de speelnatuur gaan ontdekken: “Ik ben blij dat de ontwikkeling van de Ommermars nu echt start na het maken en uitwerken van de plannen. De speelnatuur is het eerste deel en dat gebied is voor kinderen ontzettend mooi om in te klimmen en klauteren. In de zomer kunnen ze lekker spelen in het water. Natuurlijk kan dit op een veilige manier.”

Vogels

Iemand die ook niet kan wachten, en verheugd is dat het werk aan de Ommermars nu echt vorm begint te krijgen is Arend Spijker. “Het is het restaureren van een heel cultuurhistorisch landschap. Dat doet mij goed”, zegt de ‘emeritus’ boswachter. “Ik had eigenlijk de vlag uit moeten doen.” Het zal nog wel even duren voordat het gebied er echt uitziet zoals het burgerinitiatief nu voor ogen heeft.

Maar er zijn volgens Spijker naast wensen, zeker ook verwachtingen die realiteit kunnen worden. “Want als we het oude landschap weer restaureren, het reliëf herstellen met stuifduinen erin. Dan zou je maar zo weer de grauwe klauwier hier terug kunnen krijgen. We hebben hier een akkertje, die is bijvoorbeeld prachtig voor patrijzen”, zegt Spijker. Het nog wel een paar jaar duren voordat dergelijke vogels zich er echt gevestigd hebben zal.

Toch is het niet ondenkbaar dat relatief bijzondere vogels in ieder geval tijdens de trek neerstrijken. Bijvoorbeeld de vogels die de straten in de naastgelegen Dante hun naam gaven. “Dan denk ik aan de kievit natuurlijk, de grutto, tureluur”, zegt Spijker. “En een echte wens van mij, en die is met meer dan 90 procent verdwenen uit Nederland, is de veldleeuwerik. Ik hoop echt van harte dat we die, en dat ik nog mee mag maken dat die hier te zien is.”

Hoogwater

De Ommermars ligt in het winterbed van de Vecht. En het is daarom voor de hand liggend dat het gebied op termijn een keer onder water komt te staan. “Met hoog water komt alles onder water, behalve hopelijk de verhoogde stuifduinen”, zegt Spijker. Als het water van de Vecht buiten de oevers treedt, zal de speelnatuur dus ook in de stroming komen. De stichting zal er daarna voor moeten zorgen dat het allemaal weer schoon wordt.

“Daarvoor staat de stichting letterlijk aan de lat, wij hebben daar de verantwoordelijkheid voor op ons genomen. Daarvoor moeten nog een werkgroep formeren, die de speelnatuur gaat beheren”, zegt Spijker. De Stichting Burgerinitiatief Ommermars bestaat uit vrijwilligers. Voor de aanleg en het onderhoud van het gebied is de stichting nog op zoek naar meer vrijwilligers.