Ommen – Sporthal De Slaghen is in luttele dagen klaargemaakt voor de kortstondige crisisnoodopvang van vluchtelingen en asielzoekers. Daarmee kan de last bij het aanmeldcentrum in Ter Apel worden verlaagd als dat nodig blijkt. Door de aanhoudende instroom van vluchtelingen en het gebrek aan voldoende opvangcapaciteit is daar al maanden sprake van onacceptabele situaties. De laatste weken is de situatie zo nijpend dat er dagelijks met mensen van noodlocatie naar noodlocatie wordt gesleept.
Onhoudbaar
Schrijnende en mensonwaardige situaties doen zich volgens het Rode Kruis ondertussen nog altijd voor bij de locatie in Ter Apel. De welbekende noodhulporganisatie plaatste een week geleden op verzoek van het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) tenten, bij het aanmeldcentrum in het uiterste zuidoosten van de provincie Groningen.
Maar het COA voldeed daar volgens het Rode Kruis niet aan haar verantwoordelijkheden, en kon de asielzoekers daardoor niet goed helpen. Asielzoekers die in de tenten verbleven kregen vanaf tien uur woensdagavond tot dondermiddag één uur geen eten én geen drinken. Iets wat net als andere hulp altijd een taak is van het COA, zegt het Rode Kruis.
Het COA erkent de voorgevallen situatie, en noemt het zelf ook ‘inhumaan’. Het orgaan bekende het overzicht kwijt te zijn over hoeveel mensen er in de tenten werden opgevangen. De veiligheid in de tenten kwam ook in het geding, omdat er te weinig beveiligers waren. Uiteindelijk hebben de Rode Kruismedewerkers toen zelf eten en drinken geregeld en uitgedeeld.
Maar de spreekwoordelijke emmer was vol, en de hulporganisatie maakte donderdag bekend de tientallen tenten op korte termijn weer te zullen afbreken. “Op deze manier kunnen wij niet werken”, verklaarde directeur Marieke van Schaik. Het COA beloofde wel dat het eten en drinken nu goed geregeld zou zijn, maar het Rode Kruis bleef bij haar beslissing om de tenten af te breken. “De situatie is onmenselijk en onhoudbaar”, sloeg de organisatie die middag alarm.
Spil
Een dag later, op de middag van afgelopen vrijdag, werd duidelijk dat het kabinet de vastgelopen asielopvang bestempeld als een nationale crisis. En dat er een landelijk crisisorganisatieteam onder coördinatie van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) wordt opgezet. Die moet spoedig voor verbetering zorgen, maar voor het zover is zijn de tijdelijke crisisnoodopvangen nog een belangrijke spil.
De Rijksoverheid vroeg de 25 veiligheidsregio’s om snel crisisnoodopvang capaciteit te realiseren. De gemeenteraad van Ommen had het dagelijks bestuur van de gemeente in oktober van vorig jaar al opgedragen om behulpzaam te zijn bij dergelijke opvang opgaven. En in een periodiek overleg van de elf burgemeesters in de veiligheidsregio werd destijds aangegeven dat Ommen plek zou kunnen bieden voor 75 mensen.
Toen kwam het nog niet zover, maar afgelopen vrijdag kwam het puntje wel daadwerkelijk bij het paaltje. Aan het einde van de middag werd Ommen gevraagd om met de grootste spoed een opvanglocatie gereed te gaan maken. Net zoals in 2015 ook gebeurde -toen de druk ook extreem hoog was- werd besloten om sporthalcomplex De Slaghen als locatie aan te wijzen.
Twijfel om dat wel of niet te doen was er niet volgens burgemeester Hans Vroomen. De beelden vanuit Ter Apel noemt hij schokkend. “Dat wens je mensen natuurlijk niet toe. Het is ook belangrijk dat wij hier met elkaar de verantwoordelijkheid pakken. Om te zorgen dat als mensen onder dak moeten, ze ook daadwerkelijk onder dak kunnen.”
Stapelbedden
Het werd toen zaak om de sporthal van zo’n 28 bij 24 meter snel geschikt te maken voor de opvang van 75 mensen. Zaterdag werd overlegd, en met een draaiboek van de gemeente Heerenveen in de hand werd een plan gemaakt. De veiligheidsregio zou de opzet van de opvang gaan regelen, en het brandweerkorps van Ommen stapte al snel naar voren.
“Een twintigtal brandweer vrijwilligers stond zondagochtend om negen uur klaar, en samen met kinderen, echtgenoten en andere aanhang hebben we het merendeel al snel op kunnen zetten”, licht Erik Pluim -teamleider bij brandweer Ommen- toe. Met ondersteuning van een standbouwer stonden kort na het middaguur de drie stroken met de verschillende verblijven al.
Enkele tientallen stapelbedden werden ondertussen vanuit een centraal magazijn van de veiligheidsregio in Deventer naar Ommen gebracht. In dertien van de afsluitbare ruimtes zijn drie stapelbedden neergezet. Behalve de zes bedden per verblijf staan er ook evenveel stoelen en is er een tafeltje.
Gloednieuw linnengoed ligt inmiddels klaar op de matrassen, en stopcontacten worden gerealiseerd. “We gaan ervan uit dat iedereen wel een oplader bij zich zal hebben”, verklaard Pluim bij een rondgang door de opvang. Het Rode Kruis brengt ondertussen luiers en andere verzorgingsmiddelen. “Tandenborstel, tandpasta, een washandje, en allemaal van dat soort dingen. Daar maken we sanitaire hulppakketjes mee.”
De al aanwezige faciliteiten in het gebouw worden verder klaar gemaakt voor de mogelijke influx van mensen. “Dit gebouw is uiteraard niet ingericht op zoveel mensen, dus er hangen bijvoorbeeld geen zeepdispensers in de kleedkamers. Dat soort dingen zijn we nu mee bezig.” Voordeel is wel dat er in de vier kleedkamers voldoende doucheruimte is. “Daar kunnen we ook onderscheid in maken tussen mannen en vrouwen.”
Samenstelling
Hoewel de luiers wel klaarliggen, is er nog geen enkel idee van wat de eventuele samenstelling van de op te vangen personen zal zijn. “Of het alleenstaanden zijn of gezinnen, en of er kinderen of baby’s bij zijn; het is nu simpelweg niet duidelijk voor wie morgen ruimte nodig is”, zegt Pluim. “We maken de opvang klaar om 14 dagen beschikbaar te zijn voor 75 personen, maar we weten niet hoeveel, en of er mensen komen”, vult burgemeester Vroomen aan.
“We zorgen dat de opvang, en wij in ieder geval klaar staan als het nodig is. Om echt te voorkomen dat mensen in Ter Apel buiten de deuren op het gras moeten slapen”, zegt de burgervader. Hij benadrukt dat de opvang voor mensen is die nog niet in Ter Apel terecht kunnen. “Het zijn mensen die nog helemaal niet bij COA gestart zijn.”
Het gaat in Ommen dan ook om een ‘bed, bad en brood’ opvang. “We hebben geen idee of mensen spullen bij zich hebben”, beseft Vroomen. De gemeente stelt in feite de faciliteiten beschikbaar, en het is aan het COA hoe ze die gebruiken. Het orgaan zal de op te vangen personen zelf naar Ommen vervoeren, en zal de registratie van de vluchtelingen op locatie doen.
Ook tolken worden geregeld, maar daar speelt de onduidelijkheid van wie er komt weer een rol in; het is immers onduidelijk welke taal iedereen zal spreken. Om eenieder in ieder geval wegwijs te maken in de sporthal zullen er pictogrammen worden opgehangen, bijvoorbeeld in de toiletruimtes met een uitleg over de gebruiken.
Ook over de andere normen en waarden, manieren en gebruiken zal uitleg worden gegeven. Afhankelijk van de samenstelling zal er worden bekeken of er eventueel iets van ‘dagbesteding’ wordt georganiseerd. “Stel dat er heel veel kinderen zijn, zou er bijvoorbeeld iets van een spelmiddag bij een school denkbaar kunnen zijn. Daar hebben we inmiddels contact over met de scholen”, licht woordvoerster Marije Herder toe.
Maar of dit soort verrichtingen daadwerkelijk gaan gebeuren is nu vooral nog gissen. “Men zal ongetwijfeld een hele zware reis achter de rug hebben, en zal ook getraumatiseerd kunnen zijn”, zegt Herder. Vroomen vult aan: “Het kan heel goed zijn dat dit de eerste plek is waar mensen na een lange reis echt eventjes tot rust komen. Dat doet ook iets met mensen.”
Vrijwilligers
Dat al dit op zo’n korte termijn zulke gestalten heeft kunnen krijgen kan volgens Vroomen alleen door de inzet van de inwoners en ondernemers van Ommen: “Mensen zetten de schouders eronder, we hebben dat gezien in Lemele, en we zien dat nu ook weer hier. Daar ben ik gewoon enorm trots op. Dat we op deze wijze ook onze verantwoordelijkheid pakken met elkaar.”
Want het zijn niet alleen de brandweermensen en andere vrijwilligers die druk zijn. EP:Ommen bracht vanmorgen de benodigde witgoed apparatuur, en PS IT Solutions zorgt dat er draadloos internet in de sporthal komt. De naastgelegen AnyTime heeft enkele picknicktafels beschikbaar gesteld, zodat de mensen ook buiten de hal kunnen zitten. En ondertussen heeft Installatietechniek Groen gezorgd dat de stroom op orde is.
De vrijgemaakte toestellenstalling is omgebouwd tot een eetzaal. Daar zal Resto OCO de komende twee weken voor drie maaltijden per dag zorgen. “Dat wordt wel een klusje”, zegt Vroomen. OCO verzorgd ook de tafeltje-dek-je maaltijden in Ommen, maar daar komen nu wel meer dan 200 maaltijden per dag bij. Of er ook halal moet worden gekookt is nog afwachten.
In de basis is er behalve de locatie beschikbaar maken geen taak voor gemeentelijk personeel, toch legt de crisisnoodopvang met ook al de opvang van 150 Oekraïense vluchtelingen in Lemele wel extra druk op de gemeentelijke organisatie. “Daarom ben ik ook zo blij dat die samenwerking met de veiligheidsregio er is, en er zoveel vrijwilligers zijn. Anders krijg je dit ook niet voor elkaar”, zegt Vroomen.
Twee weken
Een crisisnoodopvang is per definitie van zeer korte tijd, en het uitgangspunt en de gemaakte afspraak is dat dit in De Slaghen voor de duur van 14 dagen is. In theorie zou dit wel verlengd kunnen worden. “Maar je moet je ook afvragen of je mensen langer dan twee weken in een sporthal wil hebben. Dat is natuurlijk niet het meest aangename”, zegt Vroomen.
Waar de mensen die over twee weken eventueel in Ommen opgevangen zitten dan weer heen gaan is nog de vraag. “We hopen dat het COA dan een meer definitieve oplossing voor deze mensen heeft. Maar daar hebben wij geen zicht op, en dat is ook een rol die bij het COA ligt.”
Niet beschikbaar
De tijdelijke opvang betekent dat de sporthal -die normaal in tweeën wordt gedeeld- in die periode niet beschikbaar zal zijn voor enig ander gebruiker. Gymlessen van basisscholen zullen er dus niet door kunnen gaan, en ook andere gebruikers van de hal kunnen er even niet terecht. Bij het wereldkundig maken van de aanstaande opvang afgelopen zaterdag was het de gemeente nog niet gelukt omwonenden en aangrenzende ondernemingen, evenals de gebruikers, persoonlijk te informeren.
Die avond zijn vrijwilligers en ook gemeentemedewerkers op stap gegaan, en hebben ze zo’n 600 brieven rondgebracht. “Wij snappen dat het voor de gebruikers van de sporthal misschien lastig is dat zij de hal de komende periode niet kunnen gebruiken, maar we rekenen op hun begrip en op het begrip van onze inwoners en ondernemers”, liet burgemeester Vroomen optekenen op het dubbelzijdig A4’tje dat in de brievenbussen viel.
De ontvangers van deze brieven waren vanavond welkom bij de locatie om eventuele vragen direct aan de gemeente te stellen. Direct na het bekend worden van de aanstaande opvang werden via social media zorgen geuit over de veiligheid, bijvoorbeeld door ouders die opperden hun kind nu niet meer alleen naar school te laten fietsen.
Maar Vroomen is overtuigd dat de opvang goed zal gaan verlopen. “Als er vragen en zorgen zijn zullen we daar natuurlijk ook naar luisteren, en kijken hoe we dat goed kunnen oplossen. Maar we moeten ook wel realiseren dat het gaat over twee weken dat we mensen hier opvangen, dat is een overzichtelijke periode”, aldus Vroomen. Er zullen logischerwijs 24 uur per dag mensen aanwezig zijn bij de sporthal, waaronder ook beveiliging.
Met de omwonenden wordt een direct telefoonnummer gecommuniceerd, en verder is de gemeente telefonisch bereikbaar op telefoonnummer 14 0529. De gemeente heeft ook een webpagina opgezet (www.ommen.nl/crisisnoodopvang) die regelmatig zal worden bijgewerkt, en waar meer informatie te vinden zal zijn over de opvang.
Voor het opscheppen en uitdelen van het ontbijt en de lunch worden vrijwilligers gezocht. Deze maaltijden worden tussen 8:00-10:00 en 11:30-13:30 geserveerd. Mensen die willen helpen kunnen zich melden bij de gemeente, onder andere via een mailtje naar ommen4.0@ommen.nl.
Vermeldt daarbij uw naam, telefoonnummer, en een e-mailadres waarop u bereikbaar bent. Evenals de momenten waarop u eventueel beschikbaar bent; dan neemt de gemeente zo spoedig mogelijk contact met u op.