Eerde – Natuurmonumenten is afgelopen maandag begonnen met het herstellen van een bijna twee kilometer verre zichtlijn vanaf het kasteel Eerde, dwars over de Hammerweg, tot aan de ‘woeste gronden’ met bos en hei in de Boswachterij Ommen. “We brengen in feite de ontbrekende schakel weer terug tussen de Kasteellaan en het Grand Canal bij Staatsbosbeheer in de boswachterij Ommen. Hiervoor maken 11 eiken en 7 beuken plaats voor 128 eiken in een dubbele laan. Net zoals langs de Kasteellaan”, aldus Dirk Rota, gebiedsmanager Salland van Natuurmonumenten. De gekapte bomen dwarsboomden de zichtlijn tussen het kasteel en het ‘Grand Canal’ in de boswachterij Ommen. Bosbouwers van De Boombouw uit Lemelerveld hebben de soms wel een eeuw oude beuken en eiken begin deze week gekapt.

Eeuwenoud

De nieuwe oprijlaan aan de andere kant van de Hammerweg krijgt straks een ‘afslag’ naar een parkeerplaats achter de kantoren van Natuurmonumenten. “Bezoekers wandelen straks via een graspad door een bloemrijk grasland vanaf het kasteel naar de woeste gronden die nu boswachterij Ommen heten”, aldus Rota. Deze laan was er vroeger ook, maar verdween in de loop der eeuwen door later geplante bomen. De eeuwenoude zichtlijn was al te zien op de ‘Hottinger kaart’ uit 1783, maar werd tot begin deze week ‘geblokkeerd’ door de robuuste bomen.

De 128 nieuwe bomen zullen komend voorjaar met dezelfde indeling en maatvoering als naast de door te trekken Kasteellaan vanaf het uit 1715 daterende kasteel worden aangeplant; in een dubbele laan aan de weerszijden. Maar voordat dit kan moeten er eerst tal van kabels en leidingen worden verlegd. Daarna kan de nieuwe inrit worden aangelegd, en zullen de jonge eiken worden aangeplant.

Frans classicisme

Het kasteel en landgoed Eerde zijn uniek voor Nederland. Het oorspronkelijke ontwerp uit het begin van de achttiende eeuw, volgens het Frans classicisme, is gaaf bewaard gebleven en een zeldzaam voorbeeld van tuinarchitectuur. Met de werkzaamheden wordt het laatste stukje gelegd van de symmetrische tuinkunstpuzzel die Landgoed Eerde is. Om de ontbrekende schakel tussen de Kasteellaan en het ‘Grand Canal’ te kunnen leggen moet Boswachterij Ommen van Staatsbosbeheer grotendeels worden aangedaan.

Naast het herstellen van de zichtas vinden momenteel ook werkzaamheden plaats achter het kasteel. “Ook herstellen we het beukencarré aan de achterzijde van het kasteel. Diverse bomen hier zijn aangetast door zwammen”, verteld Rota. Afgelopen winter viel zo’n beuk op de sporthal van de Internationale School Eerde die in het kasteel is gevestigd. “Hier maken 41 bomen (34 beuken en 7 andere bomen, red.) plaats voor 108 beuken in een carrévorm, met in het midden een prachtig doorzicht richting de Regge”, aldus Rota. Als de aanleg van de beukencarré en het herstel van de Grand Canal is afgerond zal het levende tuinkunstmuseum op landgoed Eerde weer compleet zijn.

Steile Oever

Naast de werkzaamheden vlakbij het kasteel Eerde heeft Natuurmonumenten ook werk verricht bij de Steile Oever. De Steile Oever is een markant punt op het landgoed Eerde, met flinke hoogteverschillen. Als uitloper van de Besthmenerberg is de Steile Oever een oude afgesneden meander van de Regge. Ter plekke heerst een bijna moerasachtige sfeer. De Steile Oever is niet alleen uniek om zijn steile oever, maar ook om het prachtig zicht op een oude rivierloop van de Regge, de huidige rivier, en in de verte het aan overkant gelegen buurtschap Archem. Het bestaande vlonderpad hier is hersteld. Deze was in de loop der tijd vrijwel onbegaanbaar geworden. Met de vernieuwing kunnen de wandelaars deze steile wand weer beleven zonder kans op natte voeten als het waterpeil stijgt.

Tien jarenplan

Om het landgoed Eerde goed te kunnen behouden lanceerde Natuurmonumenten in 2009 een tien jarenplan genaamd ‘Eerde 2020’. Binnen dit programma wordt er gewerkt aan ruim 50 verschillende projecten. De afgelopen jaren zijn er al allerlei deelprojecten afgerond, zoals het opknappen van het bloemmozaïek in de kasteeltuin en het opnieuw inplanten van het ‘quinconcevak’ in de Frans classicistische stijl. Ook de bel-etage van het kasteel is grondig gerestaureerd. Historische zandwegen zijn hersteld, fietspaden voorzien van een nieuwe deklaag en bankjes gerestaureerd. Heideveldjes zijn opgeknapt en weer met elkaar verbonden.

Het herstel van de belangrijkste zichtlijn vanaf het kasteel tot de ‘woeste gronden’ is een van de laatste projecten in het ambitieuze plan. Samen met de pachters streeft Natuurmonumenten naar een duurzame combinatie van landbouw en natuur. Het plan wordt financieel mede mogelijk gemaakt door de Nationale Postcode Loterij, Provincie Overijssel, de Gemeente Ommen en het Prins Bernard Cultuurfonds.

Omgeving

In 2010 concludeerde het bureau SB4 uit Wageningen na uitgebreid onderzoek dat ‘Eerde een museum van historische tuinstijlen is, een cultuurhistorische parel’. Waarna Natuurmonumenten gesterkt werd in de overtuiging dat behoud van de cultuurhistorische parel een belangrijke opgave was. En dat het bestaande 75-jarenplan voor de verjonging van het unieke lanenpatroon op Eerde voortgezet moest worden. Volgens Natuurmonumenten dachten de bewoners en pachters van het landgoed Eerde intensief mee over de fasering van de uitvoering. Natuurmonumenten meldt dat zij in 2017 de wens uitspraken dat het herstel van de beukencarré en het ‘Grand Canal’ binnen het programma Eerde 2020 uitgevoerd moest worden. Volgens Natuurmonumenten is dit tijdens een burenbijeenkomst op 13 juni 2019 opnieuw bekrachtigd

Kale ruimte

Desondanks is niet iedereen tevreden met de bomenkap. Ellen de Boer woont al bijna twintig jaar met echtgenoot Wim Lubbers naast het beheerkantoor van Natuurmonumenten, waar binnenkort de oprijlaan tussendoor wordt doorgetrokken. Zij keek gisteren met lede ogen toe hoe boom na boom werd geveld in het bos naast de bestaande oprijlaan van het kasteel, tegenover haar woning. “Maandag ochtend vroeg begon de kap ineens. We werden vooraf niet op de hoogte gebracht dat er toen zou worden begonnen”, vertelde De Boer. “We kijken nu over een kale ruimte naar het kantoor van Natuurmonumenten.” De handvol bomen tussen de beide panden werden deze week reeds gekapt.

Beroep

Lubbers tekende afgelopen juni beroep aan tegen het verlenen van een omgevingsvergunning door de gemeente Ommen, maar vroeg via de rechtbank niet om uitstel. “We dachten dat Natuurmonumenten geen haast had, en de behandeling van ons beroep wel zou afwachten”, vertelde De Boer, terwijl op de achtergrond motorzagen ronken. Maar dat zat anders; Natuurmonumenten had namelijk wel degelijk haast. Het tienjarenplan moet volgend jaar worden afgerond, omdat toegekende subsidies anders in gevaar kunnen komen. “Het draait allemaal alleen maar om geld, veel geld”, vindt De Boer

Omdat het de vraag nog maar was of het beroep van Lubbers dit jaar wel bij de rechtbank aan de beurt kwam, en het tegen de tijd dat dit wel gebeurde het maar zo het broedseizoen kon zijn waarin niet wordt gekapt, werd er gestart met het kappen. Enkel het indienen van een beroep heeft namelijk niet automatisch een opschortende werking voor de vergunning. “Als Natuurmonumenten nu niet was begonnen had er mogelijk moeten worden gewacht tot volgend najaar, en dat zou te kort dag zijn”, legt Rota uit. Volgens Rota is er nu ook voldoende tijd om de kabels en leidingen te verleggen, zodat de 128 jonge eiken komend voorjaar op tijd kunnen worden aangeplant.

Hout

Terwijl De Boer en andere omwonenden gisteren stonden toe te kijken kwam ook molenaar Anton Wolters kijken. Hij vindt het jammer dat er voor het kappen van de oude eiken niet is gedacht aan de Ommer Vechtzomp. “Dit historische hout was natuurlijk perfect geweest voor ons project”, vindt Wolters. Hij gaat kijken of er nog wat te regelen is. “Maar dit is natuurlijk een gemiste kans”, meent hij.